Wycinki prasowe jako materia³y do biografii Stanis³awa Wojnowskiego (1876-1943) ( na prawach rêkopisu) Dwudziestosze¶cioletni Stanis³aw Wojnowski od roku 1902 w³a¶ciciel maj±tku Koñczyce by³ aktywnym , dzi¶ powiedzieliby¶my, dzia³aczem spo³ecznym. W ¶wiadomo¶ci nowian kojarzy siê go ze stanowiskiem starosty w ¦wieciu. Dodajmy by³ w latach od 24 stycznia 1920 do 13 lutego 1921 roku, pierwszym komisarycznym starost± w odrodzonej i niepodleg³ej Rzeczypospolitej Polskiej. Czasami przy ró¿nych okazjach s³yszy siê g³osy, dlaczego ten wybitny nowianin nie patronuje ¿adnej z ulic w Nowem. Brak równie¿ opracowañ biograficznych, wspomnieñ bliskich, przyjació³. Postanowi³em poszperaæ w starych rocznikach czasopism z czasów sprzed Wielkiej Wojny. Nie jest to zajêcie ekscytuj±ce. Wymaga uwagi, spostrzegawczo¶ci i uporu, aby przebrn±æ przez do¶æ schematyczne i powtarzaj±ce siê komunikaty ówczesnych dziennikarzy i korespondentów terenowych. Przyznam, ¿e nie spodziewa³em siê zbyt wiele po takiej kwerendzie czasopism. Mo¿e to zbyt wiele powiedziane - kwerenda. Zwyczajnie przegl±d pó³tora rocznika dwóch tytu³ów prasowych. ¦wiadom jestem, ¿e jest to zajêcie na lata, ¿e jeszcze wiele interesuj±cych nowin prasowych zdo³a siê wydobyæ z roczników Gazety Toruñskiej, Grudzi±dzkiej, Pielgrzyma itp. Czekanie na pe³n± kwerendê materia³ów z gazet oddala³oby poznanie choæby czê¶ci biografii Stanis³awa Wojnowskiego. Mam nadziejê, ¿e prezentowane wycinki prasowe, zdo³aj± na tyle rozbudziæ wyobra¼niê czytelników, ¿e niektórzy zaczn±, choæby on line, wertowaæ roczniki zdigitalizowanych gazet; mo¿e inni poszperaj± w¶ród rodzinnych pami±tek, fotografii i dokumentów; jeszcze inni odwiedz± archiwa lub przekartkuj± ksi±¿ki naukowe, aby znale¼æ tam Stanis³awa Wojnowskiego, zapomnianego nowianina z wyboru. Kilka s³ów o prezentowanych poni¿ej materia³ach prasowych. Przejrza³em dostêpne on-line na stronach Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej [ www.kpbc.umk.pl ] roczniki 1903 Gazety Toruñskiej, w którym nota bene szuka³em informacji o otwarciu nowej szko³y w Nowem; oraz rocznik 1904 Gazety Grudzi±dzkiej. Wybra³em informacje dotycz±ce Stanis³awa Wojnowskiego i ojca jego Jana. Nie zamieszczam tu wszystkich komunikatów zawiadamiaj±cych o zebraniach Towarzystwa Ludowego w Nowem. Stara³em siê nie poprawiaæ pisowni i wiernie przepisaæ teksty. Wycinki prasowe 1. Z Nowego. Rodak kupi³ dobra. W tym tygodniu naby³ pan Wojnowski z Gzik z powiatu w±brzeskiego ¶liczny maj±tek w powiecie ¶wieckim dla swego syna Ka¼mierza. Obszar wynosi 2000 mórg z gorzelni±. Jest to ju¿ w krótkim czasie drugi maj±tek, który pan Wojnowski wykupi³ z r±k niemieckich, gdy¿ pierwsze dobra Koñczyce tu¿ przy Nowem po³o¿one, obszaru 1620 mórg, równie¿ z gorzelni± dopiero co w przesz³ym roku kupi³ dla pierwszego swego syna Stanis³awa. Jest to dla pana Wojnowskiego tem wiêksz± chlub±, gdy¿ sam pochodz±c z ma³ego gburstwa Kornatowa z powiatu che³miñskiego, który to kawal ziemi zawsze jest w jego rêku i jako ojcowizny nigdy by nie sprzeda³, kiedy tak wiele maj±tków dla gospodarzy tak niekorzystnych czasów przesz³o w rêce komisyi kolonizacyjnej. Stawiamy p. Wojnowskiego jako wzór drugim rodakom, poniewa¿ przez oszczêdno¶æ, na któr± my Polacy przede wszystkiem jak najskrupulatniej uwa¿aæ musimy i przez pracê du¿o osiêgn±æ mo¿emy. Zaznaczmy przy tej okazyi, o. Wojnowski jeszcze trzech synów ma w domu i dla ka¿dego z nich wiêkszy maj±tek kupiæ zamierza. - Nowemu nabywcy szczê¶æ Bo¿e! [ Gazeta Toruñska nr 2, sobota 3 stycznia1903 ] Komentarz: Z powy¿szej notatki wynika, ¿e Stanis³aw Wojnowski przyby³ z powiatu w±brzeskiego i osiad³ w Koñczycach w roku 1902. 2. Gziki, swój pod samym Radzynem po³o¿ony maj±tek, sprzeda³ p. Jan Wojnowski p. Krajniko- wi z Brodnicy. który siê trudni parcelacy±. Cena kupna wynosi 320 tysiêcy marek. za obszar maj±tku wynosz±cy 1000 mórg znakomitej gleby. [Gazeta Grudzi±dzka, nr 74, 26 czerwca 1904] 3. W sprawie Gzik, maj±tku p. Jana Wojnowskiego, wypada nam podaæ now± wiadomo¶æ. Oto poprzednie umowy (z_ p. Krajnikiem a nastêpnie p. Friedlaenderem) cofniêto i naby³ Gziki p. Józef Paszotta z Plemi±t. Tak wiêc piêkny ten maj±tek zosta³ w rêku polskiem, a p. Paszotta daje nam pewno¶æ, i¿ w obce rêce siê nie dostanie! [Gazeta Grudzi±dzka, nr 87, 21 lipca 1904] Komentarz: wycinki nr 2 i 3 pokazuj± rzeczywisto¶æ, która by³a ¿yczeniowa w wycinku nr 1. Nie uda³o siê zrealizowaæ optymistycznych planów Jana Wojnowskiego. 4. Wiec przedwyborczy dla Nowego i okolicy odbêdzie siê w Nowem na sali p. Janowskiego w niedzielê dnia 19go kwietnia o godzinie pierwszej po po³udniu. W imieniu komitetu Wojnowski. [ Gazeta Toruñska nr 84, ¶roda 15 kwietnia 1903] 5. Wiec przedwyborczy na Komórsk i okolicê odbêdzie siê w Komórsku w lokalu p. Podorzymskiego w niedzielê, dnia 10 maja o godz. 3 po po³udniu. W imieniu komitetu powiatowego Wojnowski. [Gazeta Toruñska nr 103, czwartek 7 maja 1903] Komentarz: M³ody w³a¶ciciel Koñczyc w³±czy³ siê w nurt ¿ycia politycznego. Nie szczêdzi si³, by Polacy znale¼li siê w parlamencie pruskim. Dodam, ¿e sala u p. Janowskiego to Deustches Haus - hotel ju¿ nie istniej±cy. 6. Nowe. Celem za³o¿enia towarzystwa ludowego polskiego na Nowe i okolicê zwo³uje siê niniejszem zebranie wszystkich chêtnych rodaków w poniedzia³ek dnia 29 b. m. o godzinie pierwszej po po³udniu na sali p. Janowskiego. [Gazeta Toruñska nr 138, sobota 20 czerwca 1903] 7. W Nowem za³o¿ono towarzystwo ludowe. Nowe, da³o przyk³ad innym miastom i wioskom naszym za³o¿eniem towarzystwa ludowego. Po wyborach powinni¶my wszêdzie takie towarzystwa zak³adaæ, aby mieæ grunt do akcyi wyborczej przygotowany. Na cz³onków nowego towarzystwa zapisano 89-ciu rodaków. Prezesem zosta³ p. Wojnowski z Koñczyc, p. Znaniecki z Nowego zastêpc± prezesa; dalej, sekretarzem p. Frankowski, zastêpc± p. Kuczora; skarbnikiem p. Petrykowski, zastêpc± p. K³osowski; ³awnikami pp. Kastubs, Jeliñski i Guzowski. [ Gazeta Toruñska nr 148/ 1903, 3 lipca 1903] Komentarz: dziêki tym wyimkom mo¿e dok³adnie datowaæ powstanie Towarzystwa Ludowego w Nowem, które nale¿eæ bêdzie do aktywniejszych w okresie przed I wojn± ¶wiatow± w naszym miasteczku. Ale to inna historia. 8. W niedzielê, dnia 8 b.m. Odbêdzie siê w Nowem u p. Janowskiego o godz. 1ej po po³udniu wiec przedwyborczy. W imieniu Komitetu Wojnowski [Gazeta Toruñska, Nr 258, niedziela 8 listopada 1903] 9. Wiec przedwyborczy w Nowem odby³ siê w drugie ¶wiêto Bo¿ego Narodzenia przy udziale oko³o 150 wiecowników. Wiêc zagai³ i przewodniczy³ mu p. Stan. Wojnowski z Koñczyc, który mówi³ o ciê¿kiej pracy przedwyborczej, jaka nasz czeka w pow. ¶wieckim i nawo³ywa³ do spe³nienia obowi±zku obywatelskiego, sk³adania ofiar na cele wyborcze. Kandydatem na powiat ¶wiecki jest p. Sas-Jaworski, by³y w³a¶ciciel Lipienek. Po wiecu wp³ynê³a poka¼na suma na cele wyborcze. [Gazeta Grudzi±dzka nr 1, o1.01 1907]] Poni¿ej zamieszczam wyimki z Pielgrzyma z roku 1910, w którym przypada³a 500 rocznica bitwy pod Grunwaldem. Zaproszenie na zabawê latow± w parku i sprawozdania z tych uroczysto¶ci pokazuj± jakie wybiegi nale¿a³o stosowaæ, by urzêdnicy zaborczy nie mieli preteksty do zawieszenia imprezy. Wiêc celem charytatywnym jest zbiórka pieniêdzy na rozbudowê fary. Jeszcze jedna uwaga; lokal pani Pellowskiej, to dawny lokal p. Janowskiego czyli Deustches Haus, który przed Wielk± Wojn± by³ wykorzystywany bardzo czêsto i pe³ni³ tak± rolê jak w miêdzywojniu - ogród i lokal u Borkowskiego. 10. Zabawy. Nowe Na cel dobroczynny urz±dza ni¿ej podpisany komitet, w niedzielê, dnia 17-go lipca r. b. w parku p. Wojnowskiego w Koñczycach zabawê latow±. Czysty zysk przeznaczony na powiêkszenie tutejszego ko¶cio³a. Program: 1) Koncert 2) Gry towarzyskie o nagrody. 3) Wielkie wylosowanie. 4) Aukcja amerykañska 5) Wieczorem o¶wietlenie parku lampionami i puszczanie sztucznych ogni. 6) ¯ywe obrazy. 7) Po zakoñczeniu w parku zabawa z tañcami w lokalu p.Pellowskiej. Pocz±tek koncertu punktualnie o godz. 3 po po³udniu. Wstêp do parku od doros³ych 80 fen., dzieci 10 fen. Dobrowolne datki chêtnie przyjmujemy. Na cel tak wznios³y, jak jest powiêkszenie ko¶cio³a naszego, prosi o jak najliczniejszy udzia³. Komitet [Pielgrzym nr 85, sobota 16 lipca 1910] 11.Nowe. Dziêkujemy serdecznie za tak wspania³y dar ofiarowany nam na nasz obchód Grunwaldu w Nowem dnia 17 lipca, który uda³ siê pod ka¿dym wzglêdem ¶wietnie. Urz±dzili¶my obchód na cel dobroczynny t.j. na budowê ko¶cio³a parafialnego, i tak po³±czyli¶my przyjemne z po¿ytecznem, bo i na ko¶ció³ pozosta³o przesz³o 100 mr., a bawili¶my siê znakomicie. M³odzie¿ i dzieci obdarzyli¶my ksi±¿kami, bo tak¿e inne wydawnictwa oraz kupiec p. Korzeniewski ofiarowali nam du¿o ksi±¿ek, tak ¿e prawie nikt bez ksi±¿ki nie powróci³ ze zabawy i wszyscy uradowani i zadowoleni powracali do domów. [Pielgrzym nr 89, wtorek 26 lipca 1910] 12. Nowe. Na cel dobroczynny - przebudowanie naszego ko¶cio³a - odby³a siê w niedzielê d. 17. bm. w parku p. Wojnowskiego w Koñczycach wielka zabawa latowa. Przebieg zabawy by³ nadzwyczaj wspania³y a udzia³ publiczno¶ci bardzo wielki. Uznaæ te¿ nale¿y pracê komitetu za przygotowanie nam tak piêknej zabawy, jakiej Nowe jeszcze nie widzia³o. Program bardzo urozmaicony; oprócz koncertu obfita ilo¶æ ro¿nych gier, tak dla dzieci jako te¿ i m³odzie¿y doros³ej a wszystko w wzorowym porz±dku i przy najlepszej harmonii, to te¿ go¶cie niezawodnie wynie¶li jak najlepsze wra¿enie. Koniec u¶wietni³y sztuczne ognie i dobrze przedstawione ¿ywe obrazy. Chocia¿ wiêc zabawa pod ka¿dym wzglêdem ¶wietnie siê uda³a i udzia³ publiczno¶ci - oko³o 800 osób, bardzo by³ liczny, ubolewaæ jednak trzeba, ¿e i przy tak wznios³ej sprawie tutejsze obywatelstwo nie umia³o byæ solidarne i ¿e pewne sfery z jednego z tutejszych towarzystw, z powodu niesnasek, jakie od pewnego czasu siê do nas zakrad³y, niemal ostentacyjnie siê od tej zabawy usunê³y. Z duchowieñstwa, tak miejscowego jak i zamiejscowego, nie by³ nikt, tak¿e i nasi kupcy - z wyj±tkiem p. Korzeniewskiego - nie byli na zabawie. - Przykro pisaæ o tem tem wiêcej, ¿e obecnymi by³o na zabawie kilku kupców - innowierców. Za to robotnicy i rzemie¶lnicy stawili siê hurmem i zape³nili obszerny i ¶liczny park p. Wojnowskiego po brzegi. Miejmy jednak nadziejê, ¿e przykre te stosunki raz przecie¿ siê zmieni± i zapanuje znów tak nam wszystkim po¿±dana zgoda. [ Pielgrzym, nr 90, czwartek 28 lipca 1910] Nowe. Na zabawie w parku p. Wojnowskiego oprócz kupca p. Korzeniewskiego by³ tak¿e kupiec p. J. Siudziñski. [Pielgrzym, nr 93, czwartek 4 sierpnia 1910] Tak by³o - nasi pradziadowie bawi±c siê uczyli patriotyzmu... Najwy¿szy czas, aby w sposób godny uczciæ Stanis³awa Wojnowskiego. Przez ponad 40 lat by³ ¶wiat³ym i nowoczesnym dzia³aczem. Los obszed³ siê okrutnie z nim samym, z rodzin±, niech pozostanie w pamiêci dzisiejszych mieszkañców Nowego. Toruñ, styczeñ 2013 (kapa) |
/...Kolonizacya niemiecka.
Dowiadujemy siê, ¿e pan Jan Wojnowski ze Zgni³ob³ot (powiat brodnicki) sprzedaje swój folwark, obejmuj±cy oko³o 700 mórg bardzo piêknej i urodzajnej ziemi, komisyi kolonizacyjnej. Wiadomo¶æ ta jest dla nas tem bole¶niejsz±, i¿ wiemy, ¿e p. Wojnowski nie sprzedaje kawa³ka ziemi ojczystej z konieczno¶ci, lecz li tylko dla spekulacyi. Zgni³ob³oty, dawniej wielka i ludna wie¶ polska, teraz stanie siê prawie zupe³nie niemieck±. Cena sprzeda¿y wynosi podobno 140 000 marek.../
Byæ mo¿e to tylko zbie¿no¶æ nazwisk, ale warto sprawdziæ.