Budowę zamku w Nowem Krzyżacy rozpoczęli około połowy XIV wieku. Wznieśli go na miejscu dawnego grodu pomorskiego, w którym znajdował się drewniano-ziemny zamek. Niemiecki zakonnik, Piotr Dusburg w swej kronice wspomina, że na zamku tym w 1266 roku zmarł Książe Świętopełk, znany z walk toczonych przeciwko Krzyżakom.

W 1308 roku Krzyżacy zniszczyli i opanowali gród po krwawej walce z polska załogą. 7 czerwca 1313 roku kupili Nowe od Piotra Święcy i jego braci, po czym przystąpili do budowy nowego miasta - warowni. Na budowę zamku wybrali północno-wschodni narożnik miasta, na nadwiślańskiej, urwistej skarpie, posiadającej sprzyjające, naturalne warunki obronne. Miejsce to było też atrakcyjne dzięki położeniu na linii frontu.

Krzyżacki zamek w Nowem był jednym z najmniejszych na Pomorzu i nigdy nie był siedzibą komtura. Pełnił funkcje obronne, mieszkaniowe, ale przede wszystkim urzędnicze. Otoczony był murami, połączonymi z murami miejskimi i oddzielony od miasta fosą, która biegła pod dzisiejsza ul. Zamkową. Posiadał dwa skrzydła: główne, od strony wschodniej i pomocnicze od strony północnej. Obydwa budynki były murowane z cegły, o układzie gotyckim, na podmurówce z kamienia polnego. Dach czterospadowy, kryty dachówką. Zamek miał cztery, narożne wieże obronne. Główna, zwieńczona rzędem podokapowych strzelnic, miała trzy kondygnacje i była podpiwniczona.

Główne skrzydło zamku (istniejące do dziś), wzniesione na rzucie prostokąta wydłużonego na osi północ południe, o wymiarach 39 na 12, 5 m., był budynkiem mieszkalnym. W dolnej kondygnacji znajdowały się pomieszczenie gospodarcze, natomiast na piętrze pokoje brata zakonnego i rycerzy, refektarz (jadalnia), kaplica oraz pokój gościnny. Trzecia kondygnacja, w poddaszu, przeznaczona była na spichlerze i magazyny oraz pomieszczenia dla straży i strzelnice.

W 1464, po zajęciu Nowego przez wojska polskie, zamek stał się siedzibą starostów niegrodowych. Został zniszczony w czasie wojen szwedzkich. Po I rozbiorze Polski w 1772 r. , Nowe znalazło się pod zaborem pruskim. W 1787 roku z nakazu króla pruskiego Fryderyka II został częściowo rozebrany. Budynek mieszkalny przebudowano i przekazano gminie ewangelickiej z przeznaczeniem na kaplicę. Od 1844 roku, do połowy lat 70-tych XX wieku, budynek pełnił funkcje remizy strażackiej. Mieścił się w nim również magazyn przedsiębiorstwa skupu owoców i warzyw.

W 1979 roku rozpoczęto prace budowlane, rekonstrukcyjne i konserwatorskie zamku. Pokryto go też nowym dachem. Budynek po renowacji został zaadaptowany na Centrum Kultury. Mieści się w nim również biblioteka oraz kawiarnia.

IKA

Komentarze

kabest47 dnia listopad 10 2005 17:53:39 nie wiem jak długo budunek mieszkalny pełnił funkcję kaplicy ewangelickiej, ale pod koniec lat 50tych ubiegłego chodziłem tam do szkoły. A remiza strażacka i skup warzyw i owoców, w tym czasie mieściły się w zasadniczym zamku. To wiem na pewno! IKA dnia listopad 10 2005 18:17:48 Kabest, po zamku zostało tylko jedno skrzydło-skrzydło główne, które było budynkiem mieszkalnym. Budynek obok zamku, do którego chodziłes do szkoły został zbudowany o ile sie nie mylę właśnie w tym celu w połowie XVIII wieku. kapa dnia listopad 10 2005 20:41:04 kabeściku - IKA ma rację. Zbór ewangelicki mieścił się w przebudowanym Zamku. Budynek obok, w którym po wojnie chodziliśmy do klas pierwszych, już od przedwojnia był użytkowany przez energetykę. Wcześniej była tam policja państwowa. Gdzieś na portalu - chyba w Gazecie Nowskiej - stoi napisane. Monika dnia listopad 12 2005 19:41:30 fajni by bylo pomieszkac w zamkowych komnatach rafino dnia listopad 13 2005 10:49:41 Mały był ten nasz zameczek, tylko dwa skrzydła. Ciekawe jak wygladało to drugie?Ale za to miał aż cztery wieże.