Bywa, że otrzymujemy fotografie, o których niewiele można powiedzieć. Zwykle zaopatrzone są w uwagi czy jakiś apel. Podobnie było ze zdjęciami z poświęcenia i wręczenia sztandaru dla oddziału Czeladzi Stolarskiej Chrześcijańskiego Związku Zawodowego w Nowem.
Na portalu www.miasto-nowe.com, na którym jakiś czas temu ukazało się sporo niezidentyfikowanych zdjęć z okazji wręczenia sztandaru, sugerowano, że uroczystości te odbyły się w roku 1938. Postanowiłem sprawdzić ten trop. Przejrzałem roczniki Gazety Nowskiej z 1938 r. i nic nie znalazłem. Sięgnąłem więc po rocznik 1939 i tu, w numerze 24., odnalazłem zapowiedź uroczystości poświęcenia sztandaru ChZZ, które miały się odbyć w niedzielę 18 czerwca 1939 r. Tak więc udało się ustalić dokładną datę uroczystości uwiecznionych na fotografiach z portalu. Z kolei w numerze 27. GN, datowanym na 8 lipca 1939 r., wydrukowano obszerne sprawozdanie zarządu oddziału Czeladzi Stolarskiej z przebiegu uroczystości poświęcenia sztandaru z wymienieniem dostojników państwowych, samorządowych i związkowych, którzy zaszczycili swą obecnością uroczystość. W tymże sprawozdaniu znajduje się pełny tekst aktu erekcyjnego sztandaru.
Akt erekcyjny
Na większą chwałę Stwórcy, Ojczyźnie na pożytek, Społeczeństwu zaś na pociechę i pokrzepienie serc, oddajemy dzisiaj Czeladzi Stolarskiej Ch.Z.Z. w Nowem sztandar jako symbol spójni zawodowej i obywatelskiej.
Działo się na chwałę Stwórcy, Ojczyźnie na pożytek, Nam zaś na pociechę i pokrzepienie serc w dniu 18 czerwca 1939 r. w Nowem n/W, gdy Prezydentem Najjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej był prof. dr Ignacy Mościcki, Naczelnym Wodzem Marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz, Premierem generał Sławoj-Składkowski, Wojewodą Pomorskim min. Władysław Raczkiewicz Toruń, Dowódcą D.O.K. Gen. Karasiewicz-Tokarzewski, Ordynariuszem Diecezji Chełmińskiej ks. biskup dr Stanisław Wojciech Okoniewski Pelplin, Starostą powiatu świeckiego mgr Cwinarowicz, Burmistrzem Kuchczyński, Proboszczem ks. Pruszak.
Władze związkowe: prezes Centrali Franciszek Urbański Warszawa, prezes Zarządu Głównego Przem. Drzew. Budowl. mgr Turowski Kraków, prezes Zarządu Okręgowego Tomasz Montewski, sekretarz okręgowy Stanisław Kwiatkowski Grudziądz, prezes Oddziału Bolesław Janeczek, sekretarz Pewiński, skarbnik Kazimierz Malinowski.
Rodzice chrzestni: Zastępca Starosty Suchocz, burmistrz Kuchczyński z żoną, kom. Straży Gran. Badyński, naczelnik sądu sędzia Sadtke, naczelnik poczty Dziedziak, b. starosta Wojnowski, dr Oziemkiewicz, adwokat Bernard Główczewski, obywatel honorowy m. Nowego b. poseł rejent Gauza Tczew, b. prezes Oddziału Czeladzi Katolickiej Lesiński, starszy cechu Jerzy Sieg, prezes okręgowy Tomasz Montewski, mistrz stolarski K. Żurawski z żoną, Konrad Kamiński, p. Świdzińska i p. Zofia Kwiatkowska.
Uroczystość
W niedzielę 18 czerwca 1939 r. poczty sztandarowe towarzystw i organizacji nowskich oraz oddziałów Czeladzi Stolarskiej zbierały się w hotelu Dom Polski, w którym oddział miał swą siedzibę. Stąd właśnie nastąpił wymarsz do fary, gdzie ks. proboszcz Wacław Pruszak dokonał poświęcenia sztandaru i wygłosił okolicznościowe przemówienie. Po mszy św. zebrani członkowie i delegacje innych towarzystw, uformowali się w kolumnę, a przed pobliskim ratuszem, wówczas mieszczącym się na uliczce Biskupiej - prowadzącej od kościoła św. Mateusza do ul. Gdańskiej - komisarz Straży Granicznej p. Badyński, w towarzystwie przedstawicieli władz samorządowych, jak i związkowych odebrał defiladę.
Po siedemdziesięciu latach od tamtych wydarzeń, nie pamiętamy, że Nowe leżało na rubieżach zachodnich, że przepływając promem Wisłę przekraczało się granicę państwową. W samo południe, w ogrodzie p. Borkowskiego przy hotelu Concordia, prezes miejscowego oddziału Czeladzi Stolarskiej Bolesław Janeczek przedstawił i przywitał wszystkich zaproszonych gości: m.in. zastępcę starosty p. Suchocza, burmistrza p. Kuchczyńskiego oraz władze związkowe. Następnie przekazał prowadzenie imprezy prezesowi okręgowemu ChZZ Tomaszowi Montewskiemu. Oddajmy głos świadkom tamtych wydarzeń. Prezes Montewski, który w krótkich a treściwych zarysach dał pogląd o ideałach organizacji Ch.Z.Z. i na dowód szczerej pracy jako chrzestny złożył gwóźdź pamiątkowy.
W dalszym ciągu zabrał głos zastępca starosty p. Suchocz, który podkreślił ważność organizacji wobec Państwa i także ofiarował gwóźdź pamiątkowy. Dalej przemawiał p. burm. Kuchczyński, który apelował o solidarną pracę dla dobra Państwa, samorządu jak i organizacji. Następnie przemówił p. kom. Badyński, który jako żołnierz podkreślił ważność tej uroczystości tak dla Czeladzi Stolarskiej jak i społeczeństwa miasta Nowego, gdyż tym zadokumentowano swą polskość i gotowość do obrony granic Najjaśniejszej Rzeczypospolitej.
Po złożeniu życzeń i gwoździ pamiątkowych przez delegatów poszczególnych organizacji sekretarz okręgowy p. St. Kwiatkowski w imieniu Zarządu Okręgowego złożył gwóźdź pamiątkowy i odczytał akt erekcyjny, po czym prez. Janeczek w imieniu oddziału złożył uroczyste ślubowanie sztandarowi.
Po południu w ogrodzie p. Borkowskiego odbył się koncert, strzelanie oraz inne atrakcje. Natomiast wieczorem w hotelach Concordia oraz Dom Polski odbyły się zabawy taneczne, na których bawiono się do białego rana.
W przeddzień wojny
Uroczystości czerwcowe odbywały się już po majowym przemówieniu ministra spraw zagranicznych Józefa Becka wygłoszonego w Sejmie, po zerwaniu przez Hitlera układu polsko-niemieckiego. Nie dziwi więc, że komisarz Straży Granicznej przyjmuje defiladę pocztów i delegacji - ponad trzystu osób. Uroczystości wręczenia sztandaru w Nowem były manifestacją obywatelską. Nadano im wielką rangę, bo atmosfera w kraju i w Europie była napięta. Nowe leżało na rubieżach państwa, na granicy z Prusami Wschodnimi.
O tym, że nie jest to tylko wysnuwanie wniosków post factum, świadczą inne materiały zamieszczone w numerze 27. Gazety Nowskiej z 8 lipca 1939 r. Na stronie pierwszej informuje się czytelników, że Ustawa o stanie wojennym weszła w życie. Na stronie drugiej przypomina się zasady zachowania się w czasie alarmu lotniczego. W innym materiale omawia się przydatność masek przeciwgazowych, podając ich ceny i zasady sprzedaży. W kolejnym zarząd miejski podaje informacje dla ludności, jak ma zachować się na wypadek lądowania samolotu obcego państwa (przy czym dokładnie opisuje się oznakowanie niemieckich samolotów wojskowych). To wszystko świadczy o narastającej atmosferze zagrożenia oraz budowania jedności wobec zbliżających się wydarzeń. Dlatego nie dziwi wcale ton wypowiedzi dowódcy Straży Granicznej w Nowem, ?który jako żołnierz podkreślił ważność tej uroczystości tak dla Czeladzi Stolarskiej jak i społeczeństwa miasta Nowego, gdyż tym zadokumentowano swą polskość i gotowość do obrony granic Najjaśniejszej Rzeczypospolitej? - jak to ujęli ówcześni kronikarze, członkowie zarządu oddziału ChZZ w Nowem opisujący tę patriotyczną, w przededniu wojny, uroczystość.
Kapa, odkurzyłeś kawałek historii i jednocześnie, jak zwykle zresztą, odwaliłeś kawał dobrej roboty. Dużo ciekawych rzeczy znalazłam w twoim artykule. Dziekuję
Te stare gazety to skarb, jak dobrze ,że się zachowały.
Te stare gazety to skarb, jak dobrze ,że się zachowały.