Materiały do dziejów
Stowarzyszenia Pań św. Wincentego a Paulo w Nowem
w latach 1931 - 1934.
Przeglądając publikacje dotyczące przeszłości naszego miasteczka nie znajdujemy tam materiałów dotyczących działalności katolickich organizacji młodzieżowych, dobroczynnych. Na razie jest to terra incognita naszych nowskich dziejów. Ażeby opracować gruntownie dzieje i działalność licznych w dwudziestoleciu międzywojennym organizacji, zapewne należałoby sięgnąć do archiwaliów, materiałów źródłowych wytworzonych przez samych członków tychże. Zanim jednak to nastąpi, zanim znajdzie się badacz, który zechce tę problematykę uczynić przedmiotem swoich badań, skazani jesteśmy na opracowana cząstkowe wykorzystujące dane dostępne chociażby w prasie przedwojennej. Tak jest również z niniejszym artykułem.
Dość systematycznie, od roku staram się przeglądać zachowane i dostępne numery Gazety Nowskiej. Mogę stwierdzić, że obecnie mam zinwentaryzowane; następujące roczniki tej gazety:1931 do 1934 (ten ostatni do czerwca). Nie czekając na zakończenie kwerendy, gdyż ostatnie pół roku nie opuszczałem mieszkania z powodu choroby, postanowiłem udostępnić wyimki prasowe z Gazety Nowskiej dotyczące Stowarzyszenia Pań św. Wincentego a Paulo działającego w Nowem w okresie międzywojnia.
Stowarzyszenie Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo istnieje w Polsce ponad 350 lat. Pomysłodawczynią i animatorką owego stowarzyszenia była królowa Maria Ludwika Gonzaga, żona dwóch polskich królów; Władysława IV i Jana Kazimierza, należała ona do Pań Miłosierdzia. Dzięki jej staraniom zostało założone w Polsce Bractwo Pań Miłosierdzia jeszcze za życia św. Wincentego a Paulo / 1652 r./ Jednak to odrębny temat na inny artykuł.
Poniższe zestawienie wycinków z nowskiego tygodnika charakteryzuje się pewną cyklicznością i powtarzalnością. Dla nieprzygotowanego czytelnika może to być nużące i monotonne.
Najczęściej są to apele o datki lub udział w imprezach organizowanych przez Stowarzyszenie oraz sprawozdania finansowe za poprzedni rok działalności oraz podziękowania dla darczyńców.. Zauważyć należy, że takie publiczne sprawozdania pozwalają wszystkim czytelnikom (zwolennikom i przeciwnikom organizacji) kontrolować działalność Stowarzyszenia. Działalność bractwa była w pełni transparentna ; jak powiedziałby dzisiejszy czytelnik.
Głównym źródłem dochodów Stowarzyszenia były karnawałowe zabawy taneczne poprzedzane przedstawieniami teatralnymi, w których występowali mieszkańcy, członkowie katolickich stowarzyszeń młodzieżowych, często utalentowani aktorzy - amatorzy. W roku 1932 przygotowano jasełka Lucjana Rydla Betlejem Polskie, w r. 19933 wystawiono sztukę Baron Kimmel; a w następnym (1934) wodewil Królowa Przedmieścia z udziałem orkiestry 65 pułku piechoty z Grudziądza. Zresztą nie tylko Panie Miłosierdzia współpracowały z kapelami wojskowymi z Grudziądza; wiele najróżniejszych organizacji, nie tylko kościelnych, korzystało z ich pomocy przy organizacji własnych imprez.
Innym źródłem finansowania działalności charytatywnej było pozyskiwanie datków pieniężnych lub w naturze. Zwraca uwagę wielkość funduszów, którymi dysponowało Stowarzyszenie: od 6422 zł w r. 1930 do 3501 zł w roku 1933. Podkreślmy, że był to czas Wielkiego Kryzysu, gdy społeczeństwo odczuwało jego skutki i rosnącego wówczas bezrobocia w Nowem i w całej parafii.
Do listopada 1931 roku przewodniczącą Bractwa była Aniela z Bartkowskich Hermannowa, matka ks. proboszcza Tadeusza Bartkowskiego, który kierował tutejszą parafią w latach 1912 - 1938. Po jej śmierci przewodniczącą została wybrana 20 kwietnia 1932 roku p. Aniela Borkowska, żona właściciela hotelu Concordia.
Myślę, że w przyszłości w oparciu o inne źródła, będę mógł uzupełnić dzisiejszy artykuł, który jest ledwie zarysem problematyki.
Poniżej prezentuję wyimki z Gazety Nowskiej, muszę uzupełnić je o następujące uwagi:
zawsze podaję numer oraz datę publikacji tygodnika;
zachowuję pisownię i skróty oryginału;
notka, sprawozdania, podziękowania, wszystkie wyimki są cytowane zawsze w całości.
Toruń, 16 marca 2009 r. /Kazimierz Pamuła - kapa/
Dodatek: wyimki z Gazety Nowskiej z lat 1931 - 1934 .
1931 r.
GN nr 18, sobota 2 maja 1931r.
Sprawozdanie
z działalności Tow.Pań św. Wincentego a Paulo z roku ubiegłego.
Na dorocznem walnem zebraniu Tow. W dniu 1 kwietnia 1931r. w lokalu p. Borkowskiego zdano następne sprawozdanie z dochodu i rozchodu.
DOCHÓD:
stan kasy z roku poprzedniego 1084,07 zł
Zysk z zabaw 3369,65 zł
Składki członków 866, 15 zł
Datki nadzwyczajne 1036,31 zł
Procent w Banku 66, 60 zł
----------------------
Razem 6422,78 zł
ROZCHÓD:
Wsparcie miesięczne 2386,00 zł
Wydatki za mleko i żywność 1695,70 zł
Wydatki dla dzieci do I Komunii św. i zarazem wydatki na zakup gwiazdkowy1628,45 zł
Pozostałość 712,63 zł
----------------------
Razem 6422,78 zł
Dla chorych wydało Tow. w przeciągu roku około 350 ltr mleka i różnych innych artykułów spożywczych. Wsparć pieniężnych udzielono 1100,93zł. Na gwiazdkę obdarzono 160 ubogich. Do I Komunii św. obdarzono 6 dzieci.
GN nr 26 , sobota 27 czerwca 1931r.
na str 2 ogłoszenie Stowarzyszenia św. Wincentego a Paulo organizuje wielki bazar na biednych
GN nr 29, sobota 18 lipca 1931r.
Podziękowanie
Szanownemu Obywatelstwu z miasta i okolicy, którzy przez swoje przybycie na rBAZARr1;, również i tym, którzy przez tak hojne datki przyczynili się do tak okazałego zbioru, szczególnie Panu Burmistrzowi i Państwu Borkowskim za łaskawe poparcie i pomoc nam do urządzenia rBazarur1; składamy w imieniu naszych ubogich serdeczne rBóg zapłaćr1;
Stow. św. Wincentego a Paulo Za Zarząd Ks. prob. Bartkowski
GN Nr 48, sobota 28 listopada 1931r.
dwa nekrologi matki proboszcza Bartkowskiego: Anieli z Bartkowskich Hermannowej
GN Nr 50 , sobota 12 grudnia 1931r.
Odezwa !
Towarzystwo św. Wincentego a Paulo
(opieka na biednemi)
prosi Szanowną Publiczność miasta Nowego i okolicy o nadesłanie datek wszelkiego rodzaju celem urządzenia gwiazdki dla chorych i ubogich miasta naszego. Wszelkie datki na ten wzniosły cel przyjmuje p. Śmielewska, Rynek.
Za Zarząd: Ks. prob. Bartkowski.
GN Nr 51, sobota 19 grudnia 1931r.
(str, 1)
Tow. św. Wincentego a Paulo urządza dnia 21 grudnia b.r. o godzinie 4 po południu na sali rysunkowej szkoły powszechnej wydawanie gwiazdki ubogim naszego miasta.
1932 r.
GN Nr 2, sobota 9 stycznia 1932r.
Na biednych!
Stowarzyszenie Pań św. Wincentego a Paulo w Nowem
urządza dorocznem zwyczajem w niedzielę, dnia 10-go stycznia 1932r. na sali p.Borkowskiego
Zabawę zimową
następującym programem:
Przemówienie r11; patrona ks. prob. Bartkowskiego; Taniec marynarski; Przedstawienie
rBetleem Polskier1;. Jasełka w trzech aktach dr Rydla z udziałem orkiestry 65p.p.
Początek punktualnie o godzinie 7 i pół wieczorem. Otwarcie kasy o godz. 6 i pół.
Ceny miejsc: Rezerw. 3,00zł, I miejsce 2,00, II miejsce 1,50, miejsce do stania 1,00zł. Bilety poprzednio nabyć można u p. Wesołowskiego.
Po przedstawieniu tańce.
Generalna próba w piątek, dnia 8-go o godzinie 7-mej wieczorem.
Życzliwe obywatelstwo miasta i okolicy, współczując z straszną biedą w mieście naszem, prosi się usilnie o gremjalne przybycie i jesteśmy przekonani, że nikogo nie zabraknie.
Za Zarząd: Ks. Prob. Bartkowski
GN Nr 17, sobota 23 kwietnia 1932r.
Z Tow. św. Wincentego a Paulo.
Zebranie Tow. św. Wincentego a Paulo odbyło się w środę, dnia 20 b.m. w lokalu p. Borkowskiego. Na posiedzeniu tem, pod przewodnictwem ks. prob. Bartkowskiego jako patrona, przystąpiono do wyboru nowej przewodniczącej, w miejsce ś. p. długoletniej i zasłużonej przewodniczącej p. Hermannowej [matki prob.] , którą została p. Aniela Borkowska.
GN Nr 18, sobota 30 kwietnia 1932r.
Sprawozdanie
z działalności Tow. Pań św. Wincentego a Paulo z roku ubiegłego.
Na dorocznem walnem zebraniu Tow. W dniu 20 kwietnia 1932r. W lokalu p. Borkowskiego zdano sprawozdanie z dochodu i rozchodu.
DOCHÓD:
Stan kasy z roku ubiegłego 712,63 zł
Zysk z zabaw 2496,18 zł
Składki członków 606,20 zł
Datki nadzwyczajne 648,90 zł
Procent w Banku 36, - zł
----------------------------
Razem 4499,91 zł
ROZCHÓD:
Wsparcie miesięczne 1987, - zł
Wydatki za mleko 606,71 zł
Wydatki dla dzieci do i Komunji św.
zarazem wydatki na zakup gwiazdki 1678,95 zł
Pozostałość 227,25 zł
------------------------------
Razem 4499,91 zł
Dla chorych wydało Tow. W przeciągu roku około 400 ltr mleka i różnych innych artykułów spożywczych. Wsparć pieniężnych udzielono 1254. Na gwiazdkę obdarzono 175 ubogich. Dzieci do I Komunji św. obdarzono 10.
GN, nr 29, 16 lipca 1932r.
Wielki rBazarr1;
który się odbył z ramienia Stowarzyszenia Pań św. Wincentego a Paulo w Nowem w niedzielę, dnia 10 lipca b.r. w ogrodzie i na sali p. Borkowskiego, udał się doskonale. Miejscowe społeczeństwo poparło tę imprezę r11; pomimo ciężkiego położenia gospodarczego r11; nie tylko hojnie nadesłanemi datkami różnego rodzaju, ale przede wszystkiem przez liczne stawienie się. Dochód z zabawy jest znaczny i umożliwi nadal Towarzystwu, wspierać ubogich w sposób wydatny, a zwłaszcza w okresie gwiazdkowym.
(str2)
Podziękowanie Stow. Pań za Bazar podpisał ks. prob. Bartkowski
GN Nr 50, sobota 10 grudnia 1932r.
(str 2)
Odezwa
Towarzystwo św. Wincentego a Paulo (opieka nad biednemi) prosi Szanowna Publiczność miasta Nowego i okolicy o nadesłanie datek wszelkiego rodzaju celem urządzenia gwiazdki dla chorych i ubogich miasta naszego. Wszelkie datki na ten tak wzniosły cel przyjmuje p. Borkowska r11; Hotel rConcordiar1;. Za Zarząd : ks. prob. Bartkowski
1933 r.
GN nr 4, sobota 28 stycznia 1933r.
(str 2)
Na biednych
Stowarzyszenie Pań św. Wincentego a Paulo w Nowem urządza dorocznym zwyczajem w niedzielę, dnia 5 lutego 1933r. Na sali p. Borkowskiego Zabawę Zimową z następującym programem:
Przemówienie patrona ks. prob. Bartkowskiego
Przedstawienie rBaron Kimmelr1; operetka w 3 aktach r11; Pardes Mile i H. Hallera
muzyka Waltera Kolo z udziałem orkiestry 65 p.p.
Początek punktualnie o godzinie 7 i pół wieczorem. Otwarcie kasy o godz. 6 i pół.
[Ceny....] Po przedstawieniu tańce. Generalna próba w piątek 3 lutego o godzinie 7-mej wieczorem.
Życzliwe obywatelstwo miasta i okolicy, współczujące ze straszną biedą w mieście naszem, prosi sie usilnie o gremjalne przybycie i jesteśmy przekonani, że nikogo nie zabraknie.
Za Zarząd: ks. prob Bratkowski
GN, nr21, sobota 27 maja 1933r.
(str 1)
Sprawozdanie z działalności St. Pań św. Wincentego a Paulo, Nowe z roku ubiegłego.
Na dorocznem walnem zebraniu Stowarzyszenia w dniu 10 maja 1933r. w lokalu p. Borkowskiego zdano następujące sprawozdanie z dochodu i rozchodu.
Dochód:
Stan kasy z roku ubiegłego 227,25 zł
Zysk z zabaw 2330,48 zł
Składki członkiń 483,60 zł
Datki nadzwyczajne 635, - zł
Procent w Banku 15,50 zł
--------------------------
Razem 3691,83 zł
Rozchód
Wsparcie miesięczne 114, - zł
Wydatki za mleko i żywność 841,09 zł
Wydatki dla dzieci do I komunji św. 475,77 zł
Wydatki na zakup gwiazdki 1375,51 zł
Pozostałość 885,46 zł
-------------------------------
Razem 3691, 83 zł
Dla chorych wydało Stow. w przeciągu roku około 3000 ltr mleka i 800 chlebów. Na gwiazdkę obdarzono 188 ubogich. Dzieci do Komunji św. ubrano 20
GN nr 30, 29 lipca 1933 r.
(str 2)
NA BIEDNYCH
Stowarzyszenie Pań św. Wincentego a Paulo w Nowem urządza w niedzielę, dnia 5 sierpnia 1933r. W ogrodzie p. Borkowskiego
WIELKI BAZAR
W południe koncert na rynku, wykonany przez kapelę wojsk. p.p. 64 z Grudziądza. Początek koncertu w ogrodzie o godzinie 3 i pół po południu. Własne bufety dobrze zaopatrzone w smaczne przekąski, ciasta, lody, cukierki likiery, papierosy itd.
Kręglowanie i strzelanie do tarczy o premje. Wielkie niespodzianki dla dzieci.
Wieczorem na sali tańce.
Wszystkich obywateli miasta i okolicy prosimy uprzejmie na tak wzniosły cel o jak najliczniejsze przybycie i popieranie nas różnemi datkami. Wszelkie datki na ten cel przyjmuje przewodnicząca p. Borkowska r11; Hotel rConcordiar1;.
Za Zarząd: Ks. prob. Bartkowski.
GN, nr 33, sobota 19 sierpnia 1933r. (str2)
Podziękowanie Szanownemu obywatelstwu z miasta i okolicy, którzy przez swoje przybycie na rBazarr1;, również i tym, którzy przez tak hojne datki przyczynili się do tak okazałego zbioru, składamy w imieniu naszych ubogich serdeczne Bóg zapłać!
Stow. Pań św. Wincentego a Paulo Za zarząd: Ks. prob. Bartkowski
GN, nr 49, sobota 9 grudnia 1933r.
Tydzień Miłosierdzia
W Tygodniu Miłosierdzia od 10-17 b.m. Stow. Pań św. Wincentego a Paulo apeluje do społeczeństwa naszego miasta o składanie dla biednych starych rzeczy, jak bielizny, ubrań, obuwia itp.
Powyższe przedmioty oddawać można u przewodniczącej p. Borkowskiej i w Plebanji.
1934
GN, nr 1, 6 stycznia 1934r.
Na biednych
Stowarzyszenie Pań św. Wincentego a Paulo w Nowem urządza dorocznym zwyczajem w niedzielę, dnia 14 stycznia 1934 r. na sali p. Borkowskiego Zabawę Zimową z następującym programem:
Przemówienie dyrektora ks. proboszcza Bartkowskiego
Przedstawienie Królowa Przedmieścia wesoła operetka w 5 aktach od Konstantego Krumłowskiego z udziałem orkiestry 65 p.p. Początek punktualnie o godzinie 8 wiecz. Otwarcie kasy o godz. 6 i pół. Ceny miejsc: rezerwowe 2,49, I m. 1,99 zł, II miejsce 1,49 zł, miejsce stojące 0,99 zł. Bilety poprzednio nabyć można u. p. Wesołowskiego.
Po przedstawieniu tańce.
Generalna próba w piątek, dnia 12 b.m. O godzinie 7-mej wieczorem. Życzliwe obywatelstwo miasta i okolicy, współczujące z straszną biedą w mieście naszem, prosi się usilnie o gremjalne przybycie i jesteśmy przekonani, że nikogo nie zabraknie.
Za Zarząd: Dyrektor ks. prob. Bartkowski.
GN nr 16, sobota 21 kwietnia 1934 r.
(str 1)
Z walnego zebrania Stow. Pań św. Wincentego a Paulo w Nowem.
Walne zebranie Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Nowem odbyło się dnia 12 kwietnia b.r. W lokalu p. Borkowskiego przy udziale znacznej liczby członkiń oraz gości. Tak liczny udział świadczy o wielkiem, rosnącem zainteresowaniu się społeczeństwa stowarzyszeniem, a tem samem niedolą najbiedniejszych.
Dyrektor ks. prob. Bartkowski po odmówieniu modlitwy zagaił zebranie i powitał w serdecznych słowach licznie przybyte członkinie i gości.
Z sprawozdania sekretarki oraz skarbniczki z działalności za rok sprawozdawczy 1933 wynika, że stowarzyszenie liczy obecnie 120 członkiń. Udzielono biednym wydatnej pomocy, a mianowicie rozdzielono artykuły spożywcze i odzież. Wydano 160 bochenków chleba, 5755 litrów mleka. Oprócz tego rozdano wiele wsparć jednorazowych oraz odzież na sumę 1319,60 zł. Na gwiazdkę obdarzono 200 ubogich. Do pierwszej Komunji św. ubrano 10 chłopców i 13 dziewcząt. Święconkę wydano dnia 31-go marca 1934 r. 36 chorym.
Dochód wyraził się w cyfrze 3501,60 zł, rozchód w sumie 2916,65 zł. Powyższe dane świadczą o tem, że Stowarzyszenie należycie pojmuje i wypełnia swe szlachetne zadania.
Każdego roku odprawia się żałobne nabożeństwo na intencję zmarłych członkiń. W obecnym roku żałobne nabożeństwo odbyło się w piątek, dnia 20-go b.m. o godzinie 7 i pół.
Tu również tabelaryczne zestawienie budżetu stowarzyszenia.
Materiał obejmuje tylko pierwszą połowę roku 1934.
Kawał niezłej roboty Kapa
Podane przez Ciebie cyfry to nie tylko suche i rzeczowe fakty, to obraz ogromnej pracy Stowarzyszenia na rzecz miasta. Prawidłowe gospodarzenie posiadanymi finansami, umiejętne przysparzanie dodatkowych dochodów poprzez koncerty i bale, których zysk (a więc po odjęciu kosztów, które zawsze wtedy następują) zasilał kasę a argumentacja potrzeby uczestnictwa w takich przedsięwzięciach Życzliwe obywatelstwo miasta i okolicy, współczujące ze straszną biedą w mieście naszem, prosi sie usilnie o gremjalne przybycie i jesteśmy przekonani, że nikogo nie zabraknie.
świadczyły o rzetelnym i uczciwym podejściu do sprawy. Raz jeszcze powtórzę - warte naśladownictwa, szczególnie teraz czasach coraz bardziej widocznego kryzysu. Jest na kim wzorować się!
Dzisiaj takie działania prowadzi Opieka Społeczna i różne Stowarzyszenia i fundacje, które pomagają ludziom w zależności od ich potrzeb. Myślę, że w dzisiejszych czasach pomoc ubogim, w niczym nie ustępuje tej dawnej, wręcz przeciwnie.
Pewnie masz rację, Szalupa, jeżeli chodzi o poziom finansowania ubogich, ilość pieniędzy przeznaczonych na zasiłki itp. Z pewnością pomoc społeczna dziś kieruje więcej pieniędzy do potrzebujących niż Stowarzyszenie Pań mogło zebrać.
Myślę jednak, że jest też druga strona medalu. To profesjonalizm działania tego towarzystwa dobroczynności. To ilość podejmowanych form działania; owe zabawy,koncerty czy przedstawienia. Pomagano finansowo i w naturze. Przy podniesionej kurtynie się rozliczano. Pomagano finansowo. Pomagano dając kulturę. Pomagano dofinansowując wycieczki dla najbiedniejszych. Ten samopomocowy charakter różnych organizacji często bywa zapominany.
Jestem pod wrażeniem. Dziś dominuje /często/ postawa roszczeniowa. Oni mszą dać. Nam się należy.
Ta druga strona medalu przywołuję łezkę w oku Dzisiaj w dobie intenetu ludzie zatracili zdolność obcowania z kulturą, zabawą, itp. Najważniejsze, żeby opić się piwa, najeść się kiełbas z grilla...Postawa roszczeniowa jest " wyssywana" z mlekiem matki.
Artykuł zawiera sporo cennych informacji, przybliża nam życie i problemy ówczesnych Nowian. Jeszcze nie tak dawno nie słyszałam o wielu z nich, dzisiaj odnoszę wrażenie jakby nadal żyli i byli pośród nas. Dzięki swojej pracy, swojej działalności, zapisali się w historii miasta.
Coroczne sprawozdania stowarzyszenia ukazują nam postępującą biedę, np. 1931rok -350 litrów mleka, wsparć pieniężnych udzielono 1100,93zł, na gwiazdkę obdarzono 160 ubogich, do I Komunii św. ubrano 6 dzieci.
1932 rok-400 litrów mleka, wsparć pieniężnych udzielono 1254, na gwiazdkę obdarzono 175 ubogich, do I Komunii św. ubrano 10 dzieci.
1933 rok-około 3000 litrów mleka, na gwiazdkę obdarzono 188 ubogich, d do Komunii św. ubrano 20 dzieci.
Czytając o przedwojennym Nowem, zawsze zwracam uwagę na dużą ilość i na jakość organizowanych wówczas imprez. Ciekawe, czy Nowian XXI wieku, przyciągnęłyby takie imprezy jak te, które były organizowane przez panie ze stowarzyszenia? Myślę, że mieszkańcy przybyliby na nie licznie.
Panowała wtedy ogromna bieda, ale wydaje mi się, że życie dawnych Neuenburgów było o wiele wartościowsze i ciekawsze od życia dzisiejszych Nowian...
Dziękuję Kapa za kolejny ciekawy artykuł, odwaliłeś kawal dobrej roboty Pozdrawiam ciebie i życzę zdrowia
Dodaj komentarz
Zaloguj się, aby móc dodać komentarz.
Oceny
Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą oceniać zawartość strony
z mlekiem matki. 
Podane przez Ciebie cyfry to nie tylko suche i rzeczowe fakty, to obraz ogromnej pracy Stowarzyszenia na rzecz miasta. Prawidłowe gospodarzenie posiadanymi finansami, umiejętne przysparzanie dodatkowych dochodów poprzez koncerty i bale, których zysk (a więc po odjęciu kosztów, które zawsze wtedy następują) zasilał kasę a argumentacja potrzeby uczestnictwa w takich przedsięwzięciach
Życzliwe obywatelstwo miasta i okolicy, współczujące ze straszną biedą w mieście naszem, prosi sie usilnie o gremjalne przybycie i jesteśmy przekonani, że nikogo nie zabraknie.
świadczyły o rzetelnym i uczciwym podejściu do sprawy. Raz jeszcze powtórzę - warte naśladownictwa, szczególnie teraz czasach coraz bardziej widocznego kryzysu. Jest na kim wzorować się!