Marzec 29 2024 09:32:51
Nawigacja
· Strona Główna
· Artykuły
· Download
· Forum
· Galeria
· Kontakt
· Szukaj
Nowe - 1929 rok Z księgi adresowej
Właśnie zapisy tej księgi pragnę przybliżyć czytelnikowi, dla przypomnienia historii oraz ludzi z tamtych lat, którzy ją tworzyli mieszkając i pracując w Nowem. Najczęściej, w zapisach Księgi, ich nazwiska są wymieniane z inicjałem imienia a nazwy ulic i numeracja posesji wg ówczesnych oznaczeń. Z reguły nazwy ulic pokrywają się one z obecnymi. Jedynie ul. Kolejowa rozpoczynała się od pl. św. Rocha a ul. Gdańskie Przedmieście przemianowano w 1938 roku na ul. gen. Komierowskiego. Ul. Sądowa obecnie nazywa się Bydgoską a ul. Wojska Polskiego dość powszechnie jest nazywana Klasztorną , czyli - jak dawniej.
Nowe w 1929 roku wraz z przedmieściami: Miejski Bochlin, Miejski Tryl i Przyny było miastem liczącym 5154 mieszkańców. Działał tu Sąd Powiatowy, dla którego nadrzędnym był Sąd Okręgowy w Grudziądzu. Ważną rolę dla łączności z obszarem całego państwa pełniła oddana do użytku w 1902 roku prywatna linia kolejowa z Nowego do Twardej Góry. Dla przewozu towarów drogą wodną otwarta była przystań żeglugi parowej na Wiśle. Funkcjonował Komisariat Straży Celnej. Magistrat mieścił się w narożnym budynku przy ul Gdańskiej i Krótkiej. Czynne były dwa kościoły katolickie, kościół ewangelicki, synagoga, szpital miejski o 25 łóżkach, gazownia, wodociąg, rzeźnia miejska oraz, zainstalowana w latach 1928-29, sieć niskiego napięcia, zasilana prądem z elektrowni krajowej w Gródku. Miasto organizowało sześć jarmarków rocznie. Szczyciło się też posiadaniem parku miejskiego. Działało tu wiele instytucji, stowarzyszeń i organizacji społecznych oraz związki zawodowe i Ochotnicza Straż Ogniowa.
Urząd burmistrza sprawował Władysław Jabłoński a przewodniczącym Rady Miejskiej był Mieczysław Śliwiński. Dyrektorem Szpitala Miejskiego, przy ul. Gdańskie Przedmieście, był dr med. Maksymilian Neumann, a dyrektorem Rzeźni Miejskiej - dr wet. Ernest Arndt.
Miasto posiadało Zakład Wodociągowy i Gazownię Miejską, którymi kierował monter Łukowski. Gazownia i wieża ciśnień znajdowały się przy ul. Zduńskiej, a stacja uzdatniania wody i przepompownia - przy ul. Kwiatek.
Nowe było siedzibą dwóch banków: Banku Ludowego przy ul. Gdańskiej i Oddziału Banku Powiatowego oraz Komunalnej Kasy Oszczędności przy ul. Sądowej 26. Dzieci uczyły się w Publicznej Szkole Powszechnej, której kierownikiem był Franciszek Tytulski.W gmachu tym mieściła się również Państwowa Szkoła Zawodowa Dokształcająca.
Mieszkali tu i pracowali adwokaci i notariusze: Czesław Gauza oraz Jeziurski - obaj swoje kancelarie prowadzili przy ul. Sądowej. Nie zabrakło też komornika, którym był Franciszek Chojnicki. Biuro pisania podań i tłumaczeń prowadził A. Romański - ul. Długa 4. Miejscowa drukarnia prowadzona przez Wł. Wesołowskiego przy ul. Gdańskiej 23 wydawała również raz w tygodniu „Gazetę Nowską”.
O zdrowie mieszkańców, oprócz dr. M. Neumanna dbał również dr M. Boetcher. Zęby leczyli: Max Rogatzki i Kocik - obaj mieszkający przy Rynku. Porody nowych mieszkańców odbierały akuszerki: M. Bleja i M. Wiśniewska. Leki sprzedawała apteka „Pod Orłem” przy Rynku 12, której właścicielem był Antoni Klemens.
W 1929 roku w mieście funkcjonowały zakłady przemysłowe oraz rzemieślnicze i handlowe, prowadzące różnorodną działalność gospodarczą oraz majątek ziemski Stanisława Wojnowskiego (Kończyce 410)..
W branży drzewnej należy wymienić trzy tartaki: Ot. Demler - ul. Zielona 8, H. Wokőck - ul. Gd. Przedm. -3 i F. Jędrzejowski. Obrotem materiałami drzewnymi zajmowała się Spółka Komandytowa M. Fitzermann - ul. Sądowa 8. Przerobem drewna i produkcją mebli zajmowały się zakłady: Fr. Gburek - Podgórna 4, Paweł Grűneberg - Rynek 11,Gust. Hunsdorf - Sądowa 26a, Jerzy Hunsdorf - Klasztorna 8, Franciszek Luda - Kolejowa 22, Bracia Sonnenwald - Zduńska 7, Franc. Strippentow - Sądowa 10 i Henryk Wokőck - Gd. Przedm. 3. Działalnością rzemieślniczą w stolarstwie zajmowały się warsztaty: P. Czarkowski - Sądowa 20a, A. Dąbrowski - Nowa 7, A. Fankidejski, W. Soliński, J. Haberland, E. Hunsdorf - Dłuda 3, O. Kling, P. Łukowski, F. Otlewski, F. Pater, J. Sieg - Kolejowa 4, F. Stasiewski, T. Strippentow, J. Trocker - Sądowa 16, G. Tehsmer, A Wróblewski, B. Wróblewski i A Żurawski - Przykop 3. Bednarstwem trudnili się Dąbrowski - Wiślana, Fischer - Długa i Knarr - Nowy Świat. Kołodziejstwo prowadził E. Laskowski - Kolejowa 23. Produkcją mebli wiklinowych zajmowały się firmy: Aug. Frankowski - Kolejowa 2/3 i Bracia Fitzermann - Sądowa 8, a usługi koszykarskie świadczył K. Hensel - Grudziądzka 1.
W branży metalowej wytwarzaniem maszyn rolniczych zajmowało się przedsiębiorstwo Gustawa Voss - Kolejowa 20. Warsztaty mechaniczne prowadzili: Józef Olszewski - Rynek 10,Czesław Paluchowski - Rynek 7, Jan Paluchowski - Kościuszki 3 i P. Szczblewski, usługi ślusarskie świadczył J. Otlewski, tokarskie : Romej - Zielona 1 i H. Schulz - Targowisko, blacharskie: G. Klain - Rynek 23 i J. Sylwestrowicz, a kowalskie : W. Kohls - Sądowa, H. Prengel - Kolejowa 12, F. Schwarz - Kolejowa 10 i M. Wygodzki - Kolejowa 6. Wyroby żelazne można było kupić w sklepach: A. Kleinwachter - Klasztorna 4 i J. Siudziński - Rynek 22. Stare żelastwo skupwał K. Krzemiński - Długa 25.
Mieszkańcy Nowego i okolic mogli korzystać z usług wielu innych zawodów. Budownictwem zajmowała się firma Wikrik - Zajączkowski, cegłę produkował W. Hubschmann, wyroby cementowe Fr. Thieleman - Gd. Przedm. 26/27, a kafle M. Klein. W branży skórzanej siodlarstwem zajmował się E. Schlosser a obrotem skórą: N. Neuhaus, B. Szybrowski - Klasztorna 6, O. Wedel - Gdańska 14 i J. Wetzer. Zegarmistrzostwem zajmowali się: Fr. Jasiński - Gdańska 11, H. Netzelmann - Gdańska 16 i A. Nowakowski - Rynek 18. Usługi malarskie świadczyli: L. Rządcowski - Grudziądzka, F. Sylwestrowicz - Długa i E. Worth.
W branży rolno-spożywczej funkcjonowały hurtownie: Oddział Wielkopolskiego Składu Kawy „Weska” - Gdańska 9 i Spółdzielnia Rolniczo-Handlowa „Rolnik” - Dworcowa 15. Obrót zbożem prowadzili: Lampiarski - Sądowa 22 i M Siudziński - Sądowa 2, ziemiopłodami: Fr. Grunbrowski - Nowa, M. Siudzińska i L. Szenk - Gdańska 13, bydłem: F. Bajer - Długa 9, P. Grajewski - Zduńska 10 i B. Smoczyński - Rynek 19 i końmi - J. Gibowski. Mleczarnię prowadzili Wł. Michalski - Prill - Zielona 1, młyny: Iz. Skalski - Kościuszki 5 i F. Fryk a wiatrak I. Prill. Wódki i likiery wytwarzali: J. Borkowski - Kościuszki, A. Rogowski, Mieczysław Śliwiński - Grudziądzka 10 i Wł. Wilczowski - Rynek 4, ocet: Fr. Górczyński - Klasztorna 5 i R. Mierna - Kościuszki a wody mineralne oferował F. Gaszyński. Piwo rozprowadzała J. Smoczyńska - Gdańska 25. Artykuły spożywcze i kolonialne prowadziły sklepy: Fr. Bochantyn - Kościuszki 6, J. Borkowski, Herman - Kościuszki 3, M. Kościńska - Garbuzy 7, F. Troll - Gdańska, P. Maina - Gdańska, T. Pilarski - Gdańska, B. Rogowska - Klasztorna 2, F. Rogowski - Gdańska, F. Ruszycki - Grudziądzka i M. Śliwiński - Grudziądzka. Piekarnie wraz ze sklepami prowadzili: P. Chyła - Rynek 28, Dysarz - Klasztorna, W. Nikodem - Grudziądzka 18, Pawlikowski - Gdańska 8, I. Skalski, Sz. Szczukowski, S. Wiecki - św. Rocha 2 i G. Nobel - Klasztorna 14. Mięso i wędliny wytwarzali i sprzedawali: E. Behr. - Sądowa 12, A. Dambek - Gdańska 10, J. Gibowski - Gdańska 12, P. Klahs - Grudziądzka 7, F. Kuncelmann - Długa 1, F. Smoczyński - Rynek 14, Siostry Śmigierskie - Gdańska 8 i F. Stasiewski - Gdańska 22. Rybołówstwem trudnił się F. Zdanowicz. Ogrodnictwo prowadzili O. Radtke - E. Wollenweber a owoce sprzedawali: B. Brucki - Rynek 34, A Fankidejski - Wiślana 5, A. Radtke - Gd. Przedm. 31 i A. Zimny.
Ważną rolę spełniało hotelarstwo i gastronomia. Gościny użyczały hotele: „Biały Orzeł” Otto Meyer - Rynek 2, „Concordia” - Kościuszki 1 i „Dom Polski” - Kolejowa 28. Restauracje prowadzili: H. Baumann - św. Rocha 3, Bodzentyn - Kościuszki, F. Kohls - Rynek 32, Fr. Krogoll - Gdańska 19, Aleks Maciejewski - św. Rocha, E. Mechlin - Gdańska 5, J. Pawlikowski, Fr. Rogowski - Gdańska 21, P. Szczukowski - Gdańska 2 i S. Wiecki. Ponadto S. Wiecki prowadził kawiarnię „Pomorzanka” - św. Rocha 2 a Stachula w Rynku. Wyszynk trunków prowadzili: F. Cieśliński, B. Lordowski, P. Mechlin, O. Mayert i B. Stasiewski.
W pozostałych branżach obsługą społeczeństwa zajmowało się wielu rzemieślników i kupców. Usługi fryzjerskie prowadzili: Z. Majewski, B. Niedziałkowski i J. Talarowski. Kapelusze damskie wykonywały: M. Różańska - Sądowa, J. Szturma - Rynek i K. Wachowska. Usługi krawieckie wykonywały warsztaty: B. Cejrowski, Fr. Karasiewicz - Kolejowa 6, J. Kotowski - Sądowa, J. Laskowski - Gd. Przedm. 8, O. Rota, B. Wojtyniak - Klasztorna 12, R. Zajdlic - Grudziądzka 2 i W. Zieman. Szewstwem i naprawą obuwia zajmowali się: L. Augustyn - Rynek 15, J. Krűger - Grudziądzka 14, J. Murawski - Rynek 10, P. Sylwestrowicz i P. Voss - Grudziądzka 13. Fotografowaniem zajmowali się: R. Halicki - Gdańska 16 i Wiecki - św. Rocha. Sklepy bławatnicze prowadzili: J. Goldschlag - św. Rocha 3, W. Jażdżewski - Rynek 25, A. Krause, S. Mayer - Rynek 8, Czesław Paluchowski, S. Sękowski - Rynek 27 i M. Lichross. Galanteryjne: Hunsdorf - Rynek i Ł. Mittwode - Rynek 6. Drogeryjny asortyment rozprowadzali: R. Halicki - Gdańska, Antoni Klemens - Rynek 12 i „Pod Lwem” - Gdańska 16. Księgarnie i materiały piśmienne prowadzili: O. Bednarz - Gdańska 3 i Wesołowski - Gdańska. Naczynia kuchenne sprzedawał Rogórski - Rynek. Tapety rozprowadzał L. Rzędkowski - Grudziądzka 9. Towary różne sprzedawały sklepy: M. Dąbrowski -pl. Klasztorny 1, F. Fitzerman - Garbuzy 6, J. Kamrowski - Kolejowa 9, S. Narzyńska - Rynek 11, B. Stołajowski - Sądowa 28 i L. Szenk - Gdańska 13. Węgiel można było kupić w składnicach: F. Krogoll - Gdańska, Mechlin - Gdańska i O. Meissner.
W celu zabezpieczenia dostaw towarów funkcjonowały przedsiębiorstwa ekspedycyjno-przewozowe. Na trasie Nowe - Twarda Góra kursowała kolej Towarzystwa Przewozowego, ekspedycją zajmowali się Feliks Derżewski - Nowa 3, B. Stasiewski - Dworcowa i firma Lampiarski, która dysponowała autobusem kursującym na trasie Nowe - Grudziądz.
Prezentowany powyżej wykaz firm działających przed rokiem 1929 spisałem z internetu: http://www.jewishgen.org/jvi-pl/bizdir. Zawiera przeszło dwieście podmiotów gospodarczych działających w Nowem. Stan ten wykazuje znaczne nasycenie rynku wszelaką wytwórczością i usługami. Dlatego można stwierdzić, że już wtedy Nowe było silnym centrum gospodarczym. Rozwijając wytwórczość rzemiosł drzewnych, z upływem lat, wybiło się w stolarstwie na ośrodek meblarski, który stał się sławny w kraju i poza jego granicami. Do jego rozsławienia przyczyniły się targi meblowe, zorganizowane dwukrotnie jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej.

Zenon Gurbada
Komentarze
#1 | wih@jsdu dnia październik 20 2007 18:30:00
Hura!!! Brawo zegano, zeb też chciało Ci się włożyć tyle pracy. Napracowałeś się spisując z internetu /vide';Prezentowany powyżej wykaz firm działających przed rokiem 1929 spisałem z internetu: http://www.jewishgen.org/jvi-pl/bizdir Po cholerę? Skoro od 14 marca 2005 r. wszystkie te dane znajdują się na portalu???Pfft
Jeszcze raz dziekuę za analizę Księgi.
#2 | gumis64 dnia kwiecień 25 2008 10:02:20
Nie wiesz o co chodzi?
Aby nie być oskarżonym o plagiat czy o prawa autorskie, ten artykuł ukazał się po czasie w "Kociewski Magazyn Regionalny" nr1{60} Styczeń-Luty-Marzec 2008 str.6-7
To jest norma
#3 | Ika dnia listopad 28 2012 12:45:24
Wiatrak- I. Prill... czy ktoś wie, czy chodziło tu o wiatrak obok przychodni?
#4 | sat dnia grudzień 06 2012 21:48:36
A może o wiatrak na Zduńskiej, a właściwie Na Skarpie? Tam kiedyś też dopatrzylismy się przy jakiejś okazji wiatraka.
#5 | Ika dnia grudzień 06 2012 22:20:20
Ten na pewno nie, bo jego już dawno nie było, a chodzi mi o lata 20-te. Na mapie z 1900 roku był jeszcze zaznaczony, ale na tej z 1909 roku, już go nie ma.
Ten na osiedlu należał do Demmlera, ten obok prawdopodobnie też, pozostają więc te drewniane, czyli przy stadionie i obok ośrodka.
Dodaj komentarz
Zaloguj się, aby móc dodać komentarz.
Oceny
Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą oceniać zawartość strony

Zaloguj się, żeby móc zagłosować.

Brak ocen. Może czas dodać swoją?
Logowanie
Nazwa użytkownika

Hasło



Nie możesz się zalogować lub nie masz konta?
Skontaktuj się z administratorem portalu - admin@miasto-nowe.com
Losowa Fotka
Ostatnie komentarze
News
Dziękuję i wzajemnie ż...
Wzajemnie Arku. Tym sz...
12 października ukaże ...
Dziesięć lat... Aż tru...
Tak jak pisze kapa - z...
Artykuły
Uzypełnienie, [url]htt...
ciekawy materiał dotyc...
[img]https://bi.im-g.p...
58Wiktoria prosze: [ur...
Arek, masz jakiś link ...
Informacja do 58Wiktor...
Dodatkowa informacja d...
Bies, masz może zdjęci...
Tak, została część bud...
Super, dziękuję. Coś n...
Fotogaleria
Poniżej link do wspomn...
Wystawa została zorgan...
Dzieki za kolejne info...
Na wystawie w zamku je...
Obecnie to juz history...
Dziękuję za informację.
Kapa daj namiar mniej ...
Nawet tyle nie zostało...
Piękne czasy, piękne m...
Portal ma się dobrze, ...
[i]Kurier Bydgoski 03-...
Kolejna publikacja z n...
[i]"Zakłada się park m...
Musi byc to gdzies udo...
Ciekawe ile osób otrzy...
Ile drzew rosło w tamt...
Ciekawy i rzetelny art...
R.I.P. (*) (*) (*)
Piękny motocykl : [url...
chyba tak ;)
Ostatnie artykuły
· Przyjaciel 1900 - 1901
· Fragmenty książki El...
· Przyjaciel 1899
· Przyjaciel 1897 - 1898
· Przyjaciel 1896
Ostatnio na forum
Najnowsze tematy
· Artykul "Utracona pr...
· Co z tym Neuenburgie...
· Rodzina Stasiewskich
· Wszelkie info o lini...
· Młynarz z Nowego Fra...
Najciekawsze tematy
Brak tematów na forum
Ostatnio dodane zdjęcia

Nadanie imienia sali...

...a swego nie znacie.

Stary cmentarz

Bar Sambor

Po schodach w górę i...

Blacharz i Mistrz de...

Katastrofa samochodo...

Nowe - ośrodek przem...

Targi Meblowe w Nowe...

Otwarcie Targów Mebl...

W królestwie stolarz...

Organizatorzy Targów...

Targi Meblowe w Nowem

Katastrofa samochodo...

Z uroczystości 3- ma...

W Persie 30 XI 2019

Bzowo Restauracja M....

Planty zimą

Piękna niedziela w N...

Piękna uroczystość n...

W przyszłym roku tar...

W pomorskiej stolicy...

Królewstwo meblarzy ...

Jubileusz zasłużoneg...

Cenny zabytek histor...

Grupa członków Stron...

Sambor I gdański

Z WĘDRÓWEK PO POMORZ...

Wycieczka parowcem C...

Niespodzianka
Wygenerowano w sekund: 0.33 - 28 zapytań MySQL 16,001,113 unikalnych wizyt