Wertujac zasoby Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej, przeglądałem kolejne numery toruńskiego pisma Przyjaciel pismo dla ludu z lat 1880-1882 i spisałem sporo ogłoszeń i wiadomości z naszego miasta i okolic.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/3 15 stycz. 1880 Nowe, 12 stycznia. Kochany Majsterku! Pilny czytelnik pisma Twego uwiadamia Cię, że tutejsi katolicy myślą wysłać w tym tygodniu petycyę do pana ministra oświecenia względem zniesienia tutejszej szkoły symultannej i zamienienia jej na wyznaniową.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/5 29 stycz. 1880 W Nowem wybuchł w czwartek pożar w domu p. Grotowskiego i zniszczył całe zabudowania, przyczem spaliło się 4 ludzi, małżeństwo Kuthnerowie, ich służąca i czeladnik szewca Kosielskiego.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/16 15 kwiec. 1880 Świecie, 7 kwietnia. Szyper W. z Nowego, skazany za ciężkie pokaleczenie na dwuletnie więzienie, poznał się odsiadującą karę, z również uwięzioną niewiastą L. z Komorska, z która się nieraz spotykał w kuchni lub przy wymiataniu krużganków. Więzień zakochał się w towarzyszce swej niedoli po same uszy , a gdy ta na kilka dni przed świętami wypuszczoną została na wolność, pędzony niepowstrzymanem uczuciem, zbiegł, pracując raz po za murami więzienia i poszedł szukać ulubionej swego serca. Lecz niedługo się cieszył widokiem ulubionej i używaniem miłej swobody, gdyż przyaresztowano go w Nowem i odstawiono wczoraj do tutejszego sądu.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/22 28 maj 1880 Nowe, 24 maja. Lada dnia spodziewają się tutejsi ojcowie rodzin katolickich odpowiedzi na wysłaną do ministerstwa petycyę o zniesieniu szkoły symultannej. W tych dniach bawił tu radca regencyjny Dietrichs, aby w tej sprawie na miejscu zasięgnąć języka. Pan Dietrichs umawiał się także z naszym proboszczem względem reparacyi organów w farze na która rząd, jako władza dzierżąca patronat kościoła, obowiązany jest dostarczyć dwie trzecie potrzebnych pieniędzy.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/23 3 czerw. 1880 W Nowem choruje obecnie 29 osób na tyfus plamisty.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/24 10 czerw. 1880 Na przewozie przez Wisłę w Kurzebrack pod Kwidzynem zdarzyło się 4 czerwca nieszczęście, które o mało nie pozbawiło życia trojga ludzi. W chwili gdy przewożono promem wóz młynarza Franciszka Arczyńskiego z Pieniążkowa , na którym siedział właściciel ze swym kuzynem Dębkiem i tegoż siostra, wplątała się lina do przyciągania promu w koła i uniosła wóz do góry a z nim razem i ci, co na nim siedzieli. Przewoźnicy czemprędzej odwiązali łódź i po wielkich wysileniach, wydobyli owe trzy osoby jeszcze żywe z wody, wóz i jednego konia również wyciągnięto, lecz drugi (klacz ciemnogniada) utonął.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/28 8 lip. 1880 Nowe, 2 lipca. Stary budynek, który wedle projektu naszej reprezentacyyi miejskiej ma być przebudowany na szkołę, służył już przez wiele wieków na rozmaite cele i doznawał wskutek tego wiele zmian. Z początku był on zamkiem krzyżackim z 4ma wieżami. W roku 1787 został urządzony na ewangelicki kościół, dla czego zniesiono z niego dach zamkowy, rozebrano wewnętrzne ściany i sklepienia, zamurowano stare okna i z wielkim mozołem wyłamano przez twarde mury nowe kościelne drzwi i okna, przez co zupełnie w nim zatarto styl krzyżackiego zamku, Obecnie używanym bywa za spichlerz i schronienie dla sikawki.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/29 15 lip. 1880 Piechowski – proboszcz w Bzowie pod Warlubiem obchodzi 22 sierpnia r.b. sekundyce kapłańskie po 50-letnim urzędowaniu.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/31 29 lip. 1880 Pod Nowem zmarzło na jabłoni w maju liście i kwiecie do szczętu. Zdawało się, że drzewo zniszczało, tymczasem niedawno temu pokryło się bujnie liściem. Obecnie zaś służy, może jeszcze owoc dojrzeje.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/32 5 sierp. 1880 Nowe – 30 lipca. Parobek Jan Dominikowski, którego niedawno towarzysz gwałtownie uderzył w głowę gracką do kartofli, umarł wskutek rozbicia czaszki i rozropienia mózgu. Zadziwiającem jest to, że ranny mógł z rozbitą czaszką zawlec się jeszcze do doktora, który spowodował jego przyjęcie do domu chorych. Pozostawia żonę i dwoje dzieci. Zapewne wskutek petycyi tutejszych katolików rozporządziła regencya kwidzyńska z polecenia ministra oświecenia, że we wszystkich klasach pierwsza lekcya ma być udzielana przez nauczyciela chrześcijańskiego i rozpoczęta modlitwą poranną.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/33 12 sierp. 1880 Nowe – Główki przy trelskiej kępie już usypane, Wisła musi więc teraz płynąć po lewej stronie i tam prostować brzegi. I po stronie nebrowskiej ma być usypanych kilka mniejszych główek, aby woda spłókała mielizny, które się utworzyły pod Nowem. Karczma nowo wybudowana jedyna w dużej wsi przy trakcie, z 13 morgami dobrej roli, jest z przyczyny przyjęcia król. służby każdego czasu tanio do sprzedania. Małe Bzowo p. Warlubiem Józef Pyjor.  

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/34 19 sierp. 1880 Nowe – W tutejszym kościele wystawiono w ostatnim czasie nowy chór a na nim ustawiono też nowe organy, które do 4 b.m. przez znawców odebrane zostały. Kosztują one 6000 marek a zbudował je organmistrz Saper z Frankfurtu nad Odrą. Niektórzy posiedziciele miejscy z okolicy stracili w tym roku na samej pszenicy do 10 000 talarów.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/35 26 sierp. 1880 Posiadłość moją położoną w Nowem, 2 duże morgi chełm. miary, połowa ogród donośny, połowa rola I klasy z dobrymi budynkami, mam zamiar sprzedać. M. Skelnik – Nowe (Neuenburg)

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/36 2 wrześ. 1880 Nowe – dnia 24, zm. 17-letni syn mularza B., utopił się w starej Montwie. Upił się on poprzednio, a gdy matka ostro go karciła wyszedł wołając: Teraz idę się utopić. Dzień sedański nie będzie tu tak uroczyście obchodzony jak po inne lata. Nawet w szkole nie urządzi się publicznego aktu, lecz tylko wspólną przechadzkę.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/37 9 wrześ. 1880 Nowe – 1 września. Dzisiaj przeniesiono sąd okręgowy do nowego gmachu sądowego, który kosztował 140 000 marek – Że mimo narzekań na ciężki czas jest jeszcze wiele zbytecznych pieniędzy pomiędzy ludźmi…

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/41 7 paźdz. 1880 Nowe – 3 październik. Poczta przeprowadziła się już do nowego gmachu obok sądu. Tutejszy urząd pocztowy wstępuje od tego czasu w szereg urzędów pocztowych II klasy. Szefem biura został mianowany poczmistrz Gustrow ze Sztumu. Kobieta ze wsi ukradła z jednego z tutejszych kramów za 3 marki towaru. Wkrótce potem zachorowała i umarła. Widząc się bliską zgonu, wyznała swą winę i zobowiązała swego męża, aby zapłacił odnośnemu kupcowi dług. Mąż zeszłego tygodnia wykonał tę ostatnią wolę nieboszczycy.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/46 11 list. 1880 W szkole ewangelickiej w Komorsku pod Nowem wydarzył się nader nieszczęsny wypadek. Ośmioletnia córeczka krawca Beyra przystąpiła do drzwi pieca, aby wysuszyć zwilżone od deszczu rzeczy. W chwili, gdy otwarto drzwi klasowe, wybuchł z pieca płomień i ogarnął ogrzane szaty dziewczęcia. Nauczyciel porwał ją czemprędzej do sieni i zaczął oblewać wodą, lecz ciało biedaczki tak już było poparzone, że po kilku godzinach uległa cierpieniom.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/47 18 list. 1880 Nowe, 10 listopada. Dzisiaj odbywał tu ks. Dziekan Warmke ze Starej Joni wizytacyę kościelną. Wczoraj rewidował książki i kasy kościelne, a dzisiaj od godziny 9 z rana egzaminował w kościele dzieci katolickie z nauki religii.

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/48 25 list. 1880 Malarz i pozłotnik pan Piotrowicz z Chełmna odnowił i pozłocił w tutejszym kościele dwa ołtarze jak najpiękniej i najgodniej. Robota jego jest gruntowną i dobrą a mierną w cenie. Dlatego mogę pana Piotrowicza wszystkim Zarządom kościelnym do takowych robót sumiennie zalecać. Nowe, d. 19 listopada 1880. X. Benjamin, proboszcz

Przyjaciel pismo dla ludu 1880/52 23 grudz. 1880 Nowe – 23 grudnia. Z plebanii w Pieniążkowie ukradli złodzieje 18 butelek wina, z których 4 wypili na miejscu.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/1 7 stycz. 1881 Wydzierżawienie. Włóki proboszczowskie (1999 mórg 22 pręt.) mają być na dalsze 15 lat od 1 lipca 1881 wydzierżawione. – Termin licytacyjny odbędzie się w plebanii w poniedziałek dnia 10 stycznia 1881 od godziny 11 przedpołudniem a do 1 popołudniu. Każdy licytant powinien wprzód złożyć 300 marek kaucyi. Nowe, d. 23 grudnia 1880. Dozór kościelny v. c. X. Benjamin

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/9 3 mar. 1881 Moje siatki kowalskie w bardzo dobrym porządku, jako mało jeszcze użytkowane, mam zamiar zaraz sprzedać. Julianna Wudkowska w Dużym Komorsku pod Warlubiem.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/15 14 kw. 1881 Poszukuje sobie żony w wieku 18 do 20 lat, która by miała 3000 do 4000 talarów. Posiadam 60 mórg pszennej ziemi, po części piaskowej, dwa konie i źrebaka, trzy krowy i cielaka, cztery świnie i wieprzaka. Michał Odrowski w Małym Komorsku p. Neuenburg.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/16 21 kw. 1881 Złodzieje. Między Świeciem a Nowem tyle wydarza się teraz kradzieży, ile nigdy dotąd. W lutym nawiedzili złodzieje gbura F. W. w N.M., weszli po drabce na dach, wycięli tam dziure i spuścili się do komórki na poddaszu, skąd wykradli parę wędzonych świńskich łbów, leżących na skrzyni, lecz dziwna rzecz, wcale nie naruszyli 7 półci wiszących w komórce tak nisko, że musieli potrącać o nie głowami.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/21 25 maj 1881 W Nowem 21 maja był prezes regencyi kwidzyńskiej Massenbach, aby zbadać teren dla portu na Wiśle.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/24 17 czerw. 1881 Nowe – w przeszłym tygodniu zasypała ziemia w Komorsku 5 letniego chłopca, gdy się bawiąc z rówieśnikami, schował w dziurze, z której ludzie piasek biorą. Wyciągnięto go już nieżywego.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/26 30 czerw. 1881 Kupiec katolik, może w mojej nowo wybudowanej kamienicy kram z dwoma pokojami, kuchnią, poddaszem i sklepem zadzierżawić. Oprócz tego mam jedno pomieszkanie o 5 pokojach i jedno o 2 pokojach z kuchnią, spiżarnią, poddaszem i sklepem do wydzierżawienia. Grotowski w Nowem (Neuenburg W.Pr.)

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/35 1 wrz. 1881 Ucznia i pachołka potrzebuje kołodziej Piechocki w Komorsku.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/36 7 wrz. 1881 Nowe, 30 sierpnia. Wskutek wielkiego upału jaki tu panował w sobotę, wyroił się rój pszczół od kilku lat osiadły w szczycie wieży tutejszego kościoła katolickiego. Przechodnie wzięli pszczoły za chmurki dymu i zaczęli krzyczeć gore! Lecz jeszcze na czas wytłumaczono im owe niezwykłe zjawisko. Na ulicy gdańskiej upadł wczoraj nagle wędrowny skrzypek i za godzinę wyzionął ducha. Biedak ten pochodzący z Malborka, został ruszony paraliżem. Niedawno wydane rozporządzenie regencyjne ostrzegające przed zaburzeniami antisemickiemi mało zdaje się być po wsiach znanem. Żydów M. i K. w L. szkalowano i prześladowano wykrzykiwaniami hep! hep! a karczmarz B. w B. znalazł na swoim pomieszkaniu plakat z rysunkiem mającym przedstawić nóż i powróz a pod tym napis niemiecki (Judchen, Judchen, hute dich wenn wir dich kriegen, dann hangen wir dich). Majstra tego plakatu podobno już wyśledzono.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/39 29 wrz. 1881 Wybory posłów do Sejmu Rzeszy Niemieckiej są rozpisane na 27 października r.b. kandydat na okręg świecki – p. Kossowski z Gajewa.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/40 5 paźdz. 1881 W niedzielę 16 b.m. (listopad) odbędzie się po nabożeństwu w Świeciu Wiec w lokalu Arensohna, na którym poseł Magdziński zdawać będzie sprawę z czynności koła i kandydat p. Kossowski z Gajewa przedstawi się wyborcom swoim.

Przyjaciel pismo dla ludu 1881/5015 gr. 1881 Poszukuje natychmiast do mego interesu kolonialnego, materialnego i destylacyjnego SUBJEKTA mówiącego po niemiecku i po polsku, wprawnego sprzedawacza i umiejętnego buchaltera. Prócz dobrych świadectw trzeba się przedstawić osobiście. Także przyjmę ucznia z porządnego domu rodziców katlockich mówiącego po polsku i niemiecku, a posiadającego dobre wiadomości szkólne. Nowe (Neuenburg) 26 listopada 1881 Th. Mosuch. Kilku kupców z Gniewu, Nowego i Kwidzyna poniosło znaczne straty przez to, że przeznaczona dla nich berlinka, naładowana solą, zatonęła na Wiśle pod Czerwoną budą. Aby przynajmniej coś uratować, wystosował jeden z poszkodzonych kupców, przeszedłszy wszystkie instancye , prośbę do cesarza Wilhelma o zwrot zapłaconej akcyzy, lecz ministeryum finansów nie uwzględniło tej prośby. Słychać, że sprawa ta przyjdzie jeszcze przed sejm, gdyż swojego czasu minister finansów Hobrecht w podobnym przypadku miał zdecydować na korzyść petentów.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/2 12 stycz. 1882 W Nowem objął od Nowego Roku proboszcz miejscowy kierownictwo katolickiej nauki religii w tamtejszej szkole symultannej. Moją posiadłość w Kamionce pod Nowem, 8 mórg roli i dom mieszkalny, chcę sprzedać z wolnej ręki. O warunkach można się dowiedzieć u p. Lewickiego w Kamionce. Józef Doering.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/5 1 lut. 1882 Nowe, 25 stycznia 1882. Szanowną Redakcyą Gaz. Tor. proszę o zamieszczenie następującej odpowiedzi: Co J Silberstein o córce mojej podaje, to wszystko skłamane. Córka moja znana powszechnie w tutejszym mieście jako panienka cnotliwa, skromna i pracowita, co świadectwami nawet i władz udowodnić mogę. Silberstein przedstawił mi się fałszywie jako urzędnik definitywnie ustanowiony z pensyą 180 marek miesięcznie i oświadczył wyraźnie, iż bierze córkę moją tylko z miłości i nie żąda wcale posagu. Krótko przed weselem potrafił przecież wymódz ze mnie kilka set talarów, ile tylko zebrać mogłem a do tego jeszcze i weksel na 150 marek. Meble ja sam kupił i komorne za mieszkanie także swemi pieniędzmi zapłaciłem. Zupełnie inne powody zmusiły go do opuszczenia miasta. Meble uratowałem, z pieniędzmi zaś uszedł. A więc nie on, lecz my jesteśmy oszukani ku wszystkim stronom… H Cosel.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/10 9 mar. 1882 Nowe – 5 marca w naszem mieście oraz w pobliskich wsiach wybiera się na wiosnę wiele ludzi do Meklemburga. W najbliższym czasie wyprowadzi się w tamtejsze okolice około 100 robotników na 6 do 9 miesięcy. Jeden agent np. sam wyseła 21 mężczyzn i 40 dziewcząt, przez co osiągnął około 488 marek zysku.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/19 11 maj 1882 Nowe – 7 maja. Wskutek częściowego uregulowania brzegu Wisły pod naszem miastem piaski w rzece posunęły się dalej i droga do przestani dla przewozu, berlinek i parowców jest o wiele wolniejsza. Dzisiaj obchodzi burmistrz tutejszy p. Kownacki ze swą małżonką srebrne wesele. Zeszłego tygodnia znalazł rzeźnik z nizin w żołądku krowy złoty pierścień.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/20 17 maj 1882 10 czeladników mularskich znajdzie natychmiast trwałe zatrudnienie przy wolnym stole i dobrem wynagrodzeniem u przedsiębiorców Koczyk i Smarach w Bzowie pod Warlubiem.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/27 6 lip. 1882 Tczew, 3 lipca. Wczoraj odbył się tu uroczysty zjazd Kriegervereinów. Z Gdańska, Tiegenhofen, Chełmna, Wytrucia, Malborga, Elbląga, Bydgoszczy, Wejherowa, Nowego i Złotowa zebrali się członkowie Kriegervereinów, aby wspólnie obchodzić doroczną uroczystość.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/28 13 lip. 1882 Nowe, 7 lipca. Przedwczoraj utonęło przy kąpaniu się we Wiśle dwóch robotników, którzy pracowali przy sypaniu główek. Słyszano ich wołanie o pomoc i pospieszono na ratunek, lecz było już za późno.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/29 20 lip. 1882 Nowe. Dnia 8 bm. Spaliły się zabudowania właściciela Skibickiego w Warlubiu. Chłopca, którego podejrzewają o podpalenie, odstawiono do tutejszego więzienia.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/36 7 wrz. 1882 Doniesienie o parcelacyi. Zamierzam sprzedać w całości albo też częściami lub pomieniać grunta pana Hugo Lehmanna, dawniej do Maciejewskich należące, a położone w Włośniecach nr. 2 mórg około 260, w Pieniążkowie nr. 16 mórg około 16, w Pieniążkowie nr. 3 mórg około 16 o ćwierć mili od Nowego (Neuenburg). W czwartek dnia 10 sierpnia r.b. od godz. 10 przed południem będę w Włośniecach u pana Jana Maciejewskiego, aby się w tym interesie porozumieć i rozmówić. Nowe, w sierpniu 1882 L.Jacoby.

Przyjaciel pismo dla ludu 1882/51 21 gr. 1882 Nowe – W nocy na 12 bm. włamali się złodzieje do spichlerza tutejszego kupca J. Meyera i skradli masę grochu. Ze stajni hotelu pod czarnym orłem zabrano parobkowi, który był wyjechał, wszystko co posiadał. Dnia 12 bm. Rewidował szkołę w miejskim Bochlinie radzca regencyjny Pr. Schulz w towarzystwie powiatowego inspektora szkolnego dr. Cyranki ze Świecia i lokalnego inspektora Bancela z Warlubia.

arek admin@miasto-nowe.com