Pomorskie Fabryki Mebli w Nowem 1945 – 1992
Dodane przez dnia Styczeń 01 1970 02:00:00
Zarys historyczny


Tradycje przemysłowe Nowego nie są zbyt odległe. Sięgają, w zasadzie, drugiej połowy XIX wieku i rozwinęły się na bazie miejscowych warunków surowcowych oraz potrzeb społecznych regionu pomorskiego. Stolarstwo w tym czasie wykształca się i przoduje w rozwoju miasta. Dlatego Nowe zyskuje przydomek miasta stolarzy. W okresie międzywojennym było czynnych ok. 90 warsztatów stolarskich, z których blisko 40 całkowicie zmechanizowanych. Zatrudnienie wynosiło ok. 900 czeladników a wytwarzany asortyment obejmował najczęściej meble stylowe, sypialnie, komplety stołowe i gabinety. Urządzane targi meblowe w okresie letnim 1938 roku odwiedziło ok. 15 tysięcy zwiedzających i kupców. Wystawiano blisko sto pokoi, od najskromniejszych do wykwintnych. Wielkość rocznej produkcji oceniano na 10 tysięcy kompletów, a ponadto wytwarzano również komplety kuchenne. Większość mebli była wysyłana do Gdańska i na Śląsk, a stamtąd trafiała do zagranicznych odbiorów. Drugie targi odbywały się następnego roku, a potem wojna przerwała dalszy rozwój meblarstwa.

Wyzwolenie i 1945 rok

Ofensywa styczniowa przyniosła Nowemu wyzwolenie dopiero19 lutego. Ciężkie walki zostały okupione życiem 650. żołnierzy radzieckich, a miasto w 42 % legło w gruzach. Po ich zakończeniu powracają jego mieszkańcy – Polacy. Dlatego z zapałem i poświęceniem podejmują dzieło odbudowy zniszczeń i tworzenie nowego porządku społecznego. Postawiono na rozwój meblarstwa. W budynku przy ul. Nowej 2 rozpoczyna działalność delegatura Wydziału Przemysłowego w Świeciu, kierowana przez pełnomocnika rządu. Dnia 20 marca przybywa przedstawiciel władz centralnych – Henryk Gasparski, który przejmuje koordynację prac organizacyjnych, związanych z tworzeniem przedsiębiorstwa. W pierwszym rzędzie zabezpieczano opuszczonych 15. poniemieckich stolarń i ustanowiono powierników, którzy inwentaryzowali mienie, przyjmowali do pracy zgłaszających się stolarzy oraz organizowali pracę. Wykańczano rozpoczętą produkcję oraz rozwinięto usługi na rzecz odbudowy zniszczeń wojennych.

Państwowe Zjednoczone Zakłady Stolarskie

Pod kierownictwem Henryka Gasparskiego organizowane przedsiębiorstwo w dniu 15 czerwca przybiera nazwę Państwowe Zjednoczone Zakłady Stolarskie i podlega Zjednoczeniu Przemysłu Drzewnego Okręgu Północnego w Gdańsku-Wrzeszczu. W sierpniu zatrudnienia 104 pracowników, w tym 6 biurowych i rozpoczyna się produkcja mebli na rynek krajowy. Są to głównie sypialnie, pokoje stołowe, gabinety i meble biurowe. Jednym z pierwszych klientów był Bank Gospodarstwa Krajowego w Łodzi, zlecający wykonanie mebli biurowych. Organizacja pracy nie różniła się od metod rzemieślniczych, lecz kompleksowe sterowanie pracą 15. warsztatów pozwoliło na wprowadzenie pewnego stopnia specjalizacji.

Przedsiębiorstwo rozwijało się. Z niewoli oraz zdemobilizowani uczestnicy wojny przybywali by podjąć pracę. Wielu powracało w rodzinne strony z zagranicy. Rok 1945 zamknięto zatrudnieniem 196. pracowników, w tym 13. umysłowych, a wykonana produkcja wynosiła 4.120 tysięcy zł, co stanowiło równowartość 280 tysięcy zł liczonych wg cen z 1937 roku. W 1946 roku wykonano 1100 kpl. sypialnianych na eksport i 50 na kraj, 80 gabinetów, 15 kpl. stołowych, 40 kpl. kuchennych, 1000 biurek, 60 stołów biurowych i 100 szaf biurowych. Dla lepszego zaopatrzenia pracowników w żywność kierownictwo przedsiębiorstwa przejmuje w użytkowanie gospodarstwo rolne oraz otwiera w Rynku własny sklep spożywczy, w którym również wydawano przydziały z UNRA.

Nastąpił dalszy rozwój przedsiębiorstwa i na koniec grudnia 1946 roku zatrudnienie wynosiło 318 pracowników, w tym 27 umysłowych, a ponadto szkolono 45 uczniów. Zrealizowano produkcję wg cen fabrycznych wartości 46.250 tys. zł, a liczonych wg cen z 1937 w wysokości 1.051.980 zł. Na wyliczoną kwotę złożył się następujący asortyment: 810 kpl. sypialnianych na eksport i 108 na kraj, 83 gabinety, 37 kpl. kuchennych, 21 kpl. stołowych, 1236 biurek, 772 szafy, 1076 stołów, 486 stolików, 92 tapczany oraz 1387 mebli pojedynczych i różnego sprzętu. Zużyto przy tym 47.335 KWh energii elektrycznej, a załodze wypłacono 14.748 tys. zł poborów.

Specjalnością produkcyjną przedsiębiorstwa w okresie planu 3-letniego (1947 – 49) były sypialnie i pokoje stołowe, wykończone na wysoki połysk z przeznaczeniem na eksport i rynek krajowy oraz meble biurowe i kuchenne. W okresie tym wprowadza się specjalizację w zakresie produkcji potokowej oraz rozwija ruch współzawodnictwa pracy i racjonalizatorstwo.
Przedsiębiorstwo dalszy rozwój chce realizować poprzez inwestycje, co oznacza wybudowanie nowego obiektu fabrycznego. Wybór lokalizacji padł na tereny stanowiące własność Feliksa Derzewskiego. Na mocy aktu notarialnego, zawartego w Sądzie Grodzkim w Nowem fabryka przejmuje 32.961 metrów kwadratowych gruntów położonych przy torze kolejowym, z przeznaczeniem pod inwestycję.

Uregulowano również własność prawną warsztatów wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Na podstawie orzeczenia Ministra Przemysłu i Handlu nr 21 z 12 lutego 1948 roku (l.p. 567) ogłoszonego w Monitorze Polskim nr 44, poz. 221 nieruchomości poniemieckie przeszły na własność Skarbu Państwa.
W 1947 roku jednostka nadrzędna przenosi się do Sopotu, a od następnego roku przedsiębiorstwa jej podporządkowane otrzymują jednolitą nazwę: Pomorskie Zakłady Przemysłu Drzewnego Przedsiębiorstwo Wyodrębnione. W podtytule, w zależności od siedziby przedsiębiorstwa dodaje się kolejny numer. Tak, więc Państwowe Zjednoczone Zakłady Stolarskie zostały przekształcone w Zakład nr 8. Henryk Gasparski założyciel i pierwszy dyrektor kierował przedsiębiorstwem do 31 grudnia 1948 roku. Od nowego roku dyrektorem został Alojzy Wendorff, dotychczasowy naczelny inżynier. W tym czasie biura przedsiębiorstwa przeniesiono do budynku przy ul Sądowej 13 (obec. Bydgoskiej), a część kadry pracowniczej oddelegowano do Słupska i Koszalina w celu organizacji produkcji meblarskiej w tworzonych tam zakładach pracy.

Zadania produkcyjne ustalone na okres planu 3-letniego wynosiły 287.164 tys. zł i zrealizowano je do 1 września 1949 roku. Do końca roku wyprodukowano jeszcze mebli za 107.789 tys. zł przy zatrudnieniu 407 pracowników, w tym 37 umysłowych.

Nowieńskie Fabryki Mebli

Okres realizacji planu 6-letniego (1950 – 55) charakteryzował się rozszerzonym asortymentem produkcyjnym. Wykonywano kpl. kombinowane typ 1302 Mell sypialnie typ 1105, gabinety typ 1203 Gdynia , tapczany typ 401 i 404 z przystawką, szafki nocne typ 801 i 802, stoliki pod radio typ 606, stoły biurowe typ 7809, szafy typ 101 Nowe oraz biurka i szafy żaluzjowe. Wg cen niezmiennych w ostatnim roku planu uzyskano pięciokrotny wzrost produkcji, a wg cen obowiązujących po 28.X.1950 roku wartość produkcji wynosiła 37.646 tys. zł przy stanie załogi 488 osób, w tym 58 umysłowych. Uzyskana wydajność pracy wynosiła 101.077 zł na jednego robotnika grupy przemysłowej.

Całość procesu produkcyjnego realizowano w 8 oddziałach i mimo trudności lokalowych oraz transportowych, wynikających z rozproszenia, wdrożono szereg zamierzeń techniczno-organizacyjnych. Scentralizowano obróbkę wstępną i składalnię oklein, wprowadzono płyty wiórowe w miejsce stolarskich, a także zainstalowano podgrzewane prasy hydrauliczne i uzupełniono park maszynowy oraz zastosowano lakier nitrocelulozowy do wykańczania mebli.

W 1950 roku przedsiębiorstwo przybiera nazwę Nowieńskie Zakłady Przemysłu Drzewnego, a w następnym roku, po rozwiązaniu Centralnego Zarządu Przemysłu Drzewnego Okręgu Północnego wchodzi organizacyjnie w skład Centralnego Zarządu Przemysłu Meblarskiego w Poznaniu i na mocy zarządzenia nr 247 Ministra Przemysłu Lekkiego przyjmuje nazwę Nowieńskie Fabryki Mebli.

Lata 1952 i 53 charakteryzują się dobrymi wynikami techniczno-ekonomicznymi. Załoga we współzawodnictwie międzyzakładowym zajmuje pierwsze miejsce zdobywając sztandar przechodni.

Z dniem 31 paĄdziernika 1954 roku Alojzy Wendorff przechodzi na emeryturę a dyrektorem zostaje Franciszek Ziółkowski.

Jednak dalszy wzrost produkcji w dotychczasowych warunkach jest niemożliwy, a modernizacja starych warsztatów staje się nieopłacalna. Dojrzała sprawa budowy nowej fabryki ze środków przewidzianych na modernizację. Już w 1958 roku na przygotowane tereny wkraczają maszyny budowlane. Kładzie się fundamenty pod hale produkcyjne, kotłownię z kominem, pomieszczenia warsztatowe dla oddziału mechaniczno-elektrycznego oraz biurowiec i blok mieszkalny.
Koniec 1958 roku niesie zmiany w zarządzaniu gospodarką, Centralny Zarząd w Poznaniu zostaje przekształcony w Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego, a w fabryce od 1 maja 1960 roku dyrektorem zostaje mgr Bogusław Bojanowski. Budowa fabryki pochłonęła 50 mln zł i trwała trzy lata. Pod koniec 1961 roku następuje przeprowadzka ze starych pomieszczeń do nowoczesnych hal wyposażonych w najnowocześniejsze urządzenia i maszyny pochodzące z importu zachodniego. Najwięcej zaciekawienia wzbudza jedyna w kraju, supernowoczesna linia lakiernicza Websinger . Następnego roku, na uroczystość otwarcia fabryki przybywa Roman Gesing - minister leśnictwa i przemysłu drzewnego.

Fabryka ograniczyła ilość zakładów produkcyjnych do trzech, z których najpoważniejsze znaczenie posiadał nowouruchomiony. Ponadto rozbudowano i zmodernizowano zakład nr 2 przy ul 19-lutego (obec. Bydgoskiej) ukierunkowując na produkcję eksportową do drugiego obszaru (rynki zachodnie) oraz tapicernię w zakładzie nr 3 przy ul. Zduńskiej. Ulicę prowadzącą do nowego zakładu nazwano Fabryczną i tu przeniesiono pracowników umysłowych, do nowego biurowca.

Mgr Bogusław Bojanowski kierował fabryką do 31 marca 1963 roku, a następnie został powołany do pracy w ministerstwie. Od 1. kwietnia dyrektorem zostaje Alfons Krawczyk, który na skutek choroby pracuje tylko do 29 maja. Następnie obowiązki dyrektora pełni Eugeniusz Lapke, a od 1 lipca 1964 roku dyrektorem zostaje mgr inż. Zbigniew Paluch.

Plan produkcyjny 1963 roku wykonano w wysokości 102 mln zł. Dynamiczny wzrost produkcji charakteryzował następny rok. Wykonano produkcję wartości 154.202 tys. zł przy zatrudnieniu 998 pracowników, z których 410 przyjęto do pracy po uruchomieniu nowego zakładu. Uzyskana wydajność pracy wynosiła 194.433 zł na jednego robotnika grupy przemysłowej.
Lata 1965 i 66 charakteryzują się dalszym wzrostem produkcji uzyskiwanej podniesieniem wydajności pracy po wdrożeniu postępu technicznego i nowej technologii. Do najważniejszych przedsięwzięć organizacyjnych tego okresu należy zaliczyć zorganizowanie ciągów obróbczych: elementów drewnianych i szlifierskiego, zastosowanie lakieru poliestrowego i plastlaku, a także uzupełnienie parku maszynowego szeregiem wysoko wydajnych obrabiarek. Jednocześnie dokonano zmiany dotychczasowego asortymentu produkcyjnego wprowadzając komplet kombinowany Irena w wersji eksportowej do ZSRR i na rynek krajowy. W zakładzie nr 2 produkowane są regały Trolle , Centur i Hango oraz stoliki Cirkiel , Wira i Ramzes z przeznaczeniem do Szwecji, Wielkiej Brytanii, Holandii i NRF. Rok 1967 zamknięto uzyskaniem 193,8 mln zł produkcji, z której 80,7 mln zł wysłano do ZSRR i na Węgry a 12.589 tys. zł do krajów kapitalistycznych. Przy zatrudnieniu 1040 pracowników uzyskano wydajność pracy 213.477 zł na jednego robotnika grupy przemysłowej, a średnia płaca roczna wynosiła 25.479 zł. Uzyskane wyniki przyczyniły się do zajęcia pierwszego miejsca we współzawodnictwie międzyzakładowym. Uroczystość wręczenia sztandaru przechodniego z udziałem Jerzego Knothe -viceministra leśnictwa i przemysłu drzewnego odbyła się 27 kwietnia 1968 roku.

W latach 1962 do 67 uzyskana akumulacja w przedsiębiorstwie wynosiła łącznie 109 mln zł. Sprawiło to, że nakłady inwestycyjne zwróciły się dwukrotnie. Uzyskano szybsze niż przewidywano tempo osiągnięcia zdolności produkcyjnych, ustalonych dla nowego zakładu na poziomie 154 mln zł. Występował niedobór mocy produkcyjnej lakierni, tapicerni i wydziałów pomocniczych. Dalszy wzrost produkcji okazał się możliwy, jednak po dalszej rozbudowie, którą bezzwłocznie zaczęto przygotowywać.

Nowieński Ośrodek Przemysłu Meblarskiego

Rok 1969 przyniósł dalsze zmiany asortymentu produkcyjnego. Wprowadzono kpl. Tamara i segmenty Varsovia , a produkcję krzeseł przekazano Spółdzielni Pracy Branży Drzewnej w Nowem. W strukturze organizacyjnej dotychczas funkcjonujący Nowieński Ośrodek Meblarski, utworzony 10. grudnia 1965 roku na podstawie porozumienia branżowego pomiędzy Nowieńskimi Fabrykami Mebli, jako przedsiębiorstwem wiodącym a Grudziądzkimi Zakładami Meblarskim Przemysłu Terenowego, Spółdzielnią Pracy Branży Drzewnej w Nowem i Spółdzielnią Inwalidów Czerwony Sztandar w Nowem, zostaje przekształcony w Nowieński Ośrodek Przemysłu Meblarskiego Organizację Gospodarczą Państwową i Spółdzielczą zrzeszającą Meblarską Spółdzielnię Pracy w Brodnicy i Spółdzielnię Pracy Branży Drzewnej w Nowem.

Z dniem 1 września 1969 roku dyrektor mgr inż. Zbigniew Paluch zostaje naczelnym dyrektorem Fabryki Mebli Giętych w Radomsku, a dyrektorem NOPM zostaje mgr Zygmunt Kumiński. Ruszyła rozbudowa, która zakończyła się w grudniu 1972 roku. Bez wstrzymywania procesu produkcyjnego pobudowano hale przeznaczone dla tapicerni i montażu mebli skrzyniowych oraz oddano do użytku powiększony magazyn wyrobów gotowych. Ponadto wybudowano magazyn tarcicy i materiałów płytowych, rozbudowano kotłownię i doprowadzono rurociąg parowy do zakładu nr 2, powstał magazyn materiałów łatwopalnych i zaplecze dla warsztatu mechanicznego oraz bazy transportowej. Produkcję tapicerską przeniesiono z ul. Zduńskiej do zakładu głównego, co usprawniło kooperację międzywydziałową oraz wyzwoliło na znaczny przyrost zdolności produkcyjnych.

Czynnikiem pozwalającym na czerpanie kadry dla meblarstwa była Zasadnicza Szkoła Drzewna w Nowem. W roku szkolnym 1972/73 rozszerzyła zakres nauczania organizując filię Technikum w Bydgoszczy, prowadzącą zajęcia wieczorowe w klasie drzewnej. Słuchaczami zostali w większości młodzi pracownicy fabryki.

Nowieńskie Fabryki Mebli

W schemacie organizacyjnym NOPM dokonano zmian, gdyż z dniem 1.I.1972 roku swe wystąpienie zgłosiła MSP w Brodnicy. Niedługo potem NOPM zostaje rozwiązany. Nowieńskie Fabryki Mebli wracają do swojej pierwotnej nazwy i struktury organizacyjnej. W zakładzie głównym utworzono cztery wydziały, a zakład nr 2 zostaje przekształcony w wydział piąty.
Koniec roku przyniósł niezadowolenie załogi. Po zmniejszonej wypłacie 10 grudnia wybucha strajk protestacyjny. Ta konfliktowa sytuacja doprowadziła do interwencji przedstawiciela Zjednoczenia Przemysłu Meblarskiego i władz politycznych w dniu 12 grudnia i spowodowała odwołanie dyrektora mgr. Zygmunta Kumińskiego oraz wprowadzenie nowego – inż. Tadeusza Pisarskiego.

Lata 1973 i 74 charakteryzują się dalszym wzrostem produkcji, wynikającym z wprowadzenia operatywnego planowania produkcji, co zaowocowało poprawą wskaĄnika rytmiczności. O ile w 1973 roku uzyskano produkcję wg cen zbytu w kwocie 329.404 tys. zł to w następnym roku wyniosła ona 449.017 tys. zł. Wyprodukowany asortyment obejmował 4.175 kpl. kombinowanych Tamara , 5.274 kpl. typ 1300-118, wykonanych z zastosowaniem folii dekoracyjnych, 16.128 tapicerowanych zestawów wypoczynkowych Andrzej i 17.525 kanap oraz pulę 3,1 mln zł dewizowych mebli Uppland , Bohus , Cecil , Varsovia , Juta , Rio , i Brevik - oznaczonych znakami Jakości Q i 1 , z przeznaczeniem do krajów kapitalistycznych.
W zakresie postępu technicznego zrealizowano szereg poważnych zamierzeń: zainstalowano prasę przelotową z podajnikami i walcami klejarskimi oraz linię automatów do produkcji formatek sprężynowych bonell stosowanych w produkcji tapicerskiej. O rozmiarach mechanizacji procesu produkcyjnego najlepiej świadczy roczne zużycie energii elektrycznej wynoszące 505.910 kWh. Roczną produkcję wykonano przy zatrudnieniu 1.227 osób (bez uczniów), którym wypłacono 41.812 tys. zł funduszu płac, co ustaliło średnią płacę miesięczną na jednego zatrudnionego w wysokości 2.840 zł.

Poważnym czynnikiem stabilizującym załogę i bezpośrednio wpływającym na poprawę zarobków było stosowanie nowych zasad ekonomiczno-finansowych wynikających z systemu przynależności (drugi rok) do Wielkich Organizacji Gospodarczych. Następnym czynnikiem poprawiającym sytuację zatrudnionych pracowników, przy obowiązującym cały czas systemie płacy akordowej, było wprowadzenie systemu wypłat bezpodatkowych oraz dodatku za wysługę lat, którego pierwsza wypłata obejmująca okres drugiego półrocza nastąpiła w lutym 1975 roku, a krótko po niej wypłacano nagrody z funduszu zakładowego.

Z dniem 1 września 1975 roku dyrektorem fabryki zostaje dr inż. Wacław Jędruszek. Prowadzona jest dalsza rozbudowa: oddano do użytku halę suszarń i przyrzynalnię tarcicy, zainstalowano linie obróbcze Miatton i Gabiani oraz rozbudowano pomieszczenia magazynowe i socjalne.

Pomorskie Fabryki Mebli

W następstwie dalszych przekształceń z dniem 28 lutego 1976 roku, na mocy rozporządzenia nr 29 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego powstały Pomorskie Fabryki Mebli, tzn. fabryce w Nowem podporządkowano Chojnickie i Grudziądzkie Zakłady Meblarskie Przemysłu Terenowego. W nowej strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa te funkcjonowały jako Zespoły Zakładów. PFM w 1978 roku awansowały do grona miliarderów z racji uzyskiwanej wartości produkcji. Łącznie zatrudniały 2.094 pracowników. Wysoka jest produkcja eksportowa oraz bogaty asortyment mebli na rynek krajowy. Są to segmenty Varsovia wykończone na mat i przeznaczone do wyposażenia pokoi kombinowanych oraz sypialń, zestawy meblościanek Ludmiła w połysku, półko-tapczany, tapicerowane zestawy wypoczynkowe, kanapy narożne, wersalki, stoły podnoszone i wiele różnych wzorów mebli pojedynczych.

Początek lat osiemdziesiątych przynosi przemiany związane z zalegalizowaniem związkowej opozycji solidarnościowej. Akces do nowego związku wyraża zdecydowania większość załogi i 29 grudnia 1980 roku podczas zebrania delegatów z 9. kół przewodniczącym Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność wybrany zostaje Mieczysław Chmielecki.

Następny rok przynosi 13 grudnia wprowadzenie stanu wojennego a od 1 stycznia 1982 roku rząd zarządził przeszło 100 % podwyżkę cen mebli. Zarządzeniem nr 9 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 6 kwietnia 1982 roku Zespół Zakładów w Chojnicach usamodzielnił się i przybrał nazwę Chojnickie Fabryki Mebli, a rozporządzeniem nr 15 z 30 kwietnia 1983 roku MLiPD powołano Grudziądzkie Fabryki Mebli.

Po tych zmianach organizacyjnych Pomorskie Fabryki Mebli zarządzają produkcją meblarską w dwóch zakładach w Nowem. Do produkcji zostaje wprowadzona meblościanka Wiktoria wykończona na mat, opracowana na wybranych segmentach Varsovi oraz zestaw młodzieżowy Żak w okleinie bukowej z frontami wykańczanymi różnokolorowymi lakierami chemoutwardzalnymi, charakteryzujący się zachowaniem widocznej struktury usłojenia, opracowany na wzorze segmentów Rio , a także tapicerowane zestawy wypoczynkowe Bronek i Eryk oraz wiele wzorów mebli sosnowych i dębowych, przeznaczonych na eksport zachodni. IV kwartale 1983 roku do produkcji wprowadza się zestaw segmentowy Urban w okleinie dębowej, wykończony na mat. Sypialnia Juta i zestaw młodzieżowy Żak zostają na Międzynarodowych Targach Poznańskich odznaczone medalami.

Asortyment tapicerski rozszerzają nowe zestawy wypoczynkowe Magda i sofy (3-2-1) Grunewald . Nawiązana zostaje współpraca z niemiecką firmą Klose, a jej następstwem jest uruchomienie produkcji stołów rozsuwanych, głównie dębowych: kwadratowych, prostokątnych i sześciokątnych, na nogach prostych, toczonych i trzonach zakończonych stopami, w tapicerni wdrożony zostaje asortyment ław narożnych, a w zakładzie nr 2 uruchomiono produkcję bufetów i komód dębowych, naturalnych i rustikalnych, wykończonych na mat.

Mimo kłopotów zaopatrzeniowych przedsiębiorstwo wykonuje zadania planowe oraz realizuje przedsięwzięcia remontowo - inwestycyjne. W latach 1983 i 84 zainstalowano formatyzerkę Anton i usprawniono instalację odwiórowania na płytowni, przeprowadzono niezbędne remonty na wydziałach produkcyjnych i pomocniczych oraz poprawiono warunki socjalne.
Średnia płaca przypadająca na jednego pracownika, w grudniu 1984 roku wynosiła 14.594 zł i była o 2.154 zł wyższa niż poprzedniego roku. Ten znaczny wzrost jest charakterystyczny dla całej gospodarki, objętej znaczną inflacją.

W czerwcu 1985 roku załoga świętowała 40-lecie działalności przedsiębiorstwa. Pozytywnie wypadło podsumowanie ostatnich lat. Wielu pracowników angażowało się w realizację czynów społecznych przy porządkowaniu dróg i zieleńców oraz terenów przyfabrycznych. Wykonano również poważniejsze zadania, jak ogródek jordanowski przy przedszkolu zakładowym oraz wybudowano amfiteatr. Zrealizowana została inicjatywa dyrektora Jędruszka budowy osiedla domków jednorodzinnych przez pracowników, przy znacznej pomocy przedsiębiorstwa w uzyskaniu zaopatrzenia materiałowego i finansowej. Na 40-lecie fabryki 40. pracowników zamieszkało w swoich domkach na Osiedlu Myśliwskim.

Poszukiwania nowych kontrahentów zagranicznych dotarły również do USA, lecz bez większych efektów. Z zamówionych 10 tys. kpl. wysłano niewielkie ilości kącików komputerowych, a większość przeznaczono na zaopatrzenie rynku wewnętrznego. Nawiązana współpraca z firmą Klose w Niemczech przyczyniła się do rozszerzenia asortymentu produkcyjnego i spowodowała rezygnację z dostaw dla innych odbiorców zagranicznych, realizowanych za pośrednictwem Centrali Handlu Zagranicznego Paged . Z czasem dostawy dla firmy Klose realizowano na podstawie dwustronnych umów, bez udziału pośrednika.
Rok 1990 charakteryzował się wielkością sprzedaży w kwocie 65.399.739 tys. zł, w tym na rynek krajowy sprzedano za 44.206.016 tyś. zł, zaś na eksport 21.193.723 tys. zł. Wypracowany zysk wyniósł 9.400 mln. zł a udział fabryki w produkcji mebli w skali krajowej wynosił 1,7 %.

Proces transformacji gospodarki narodowej, który się dokonywał, nie był korzystny dla przemysłu meblarskiego. Dlatego podjęto decyzję o prywatyzacji przedsiębiorstwa. Rada pracownicza w składzie 20 członków podjęła Uchwałę nr 61/IV/91 dnia 22 lutego 1991 roku wyrażającą na to zgodę. Wszyscy głosowali za przekształceniem w spółkę na zasadzie ustawy o prywatyzacji. Wspólny wniosek dyrektora Jędruszka oraz rady pracowniczej pozytywnie zaopiniowało zebranie delegatów, podejmując uchwałę nr 14/91 dnia 25.II.91 r. Na 103 członków, obecnych było 59. i wszyscy głosowali za przekształceniem przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Wniosek ten pozytywnie zaopiniował pismem nr RG IV – 6450 – 6/91 z 26 lutego Antoni Tokarczuk – wojewoda bydgoski. Następnie - wraz z wymaganymi załącznikami - 10 kwietnia 1991 roku wniosek ten przesłano do Ministerstwa Przekształceń Własnościowych. Został on przez Ministra Przekształceń Własnościowych rozpatrzony pozytywnie i dnia 7 czerwca 1991 roku wystawiony został w Kancelarii Notarialnej nr 18 w Warszawie przy ul. Długiej 29, Akt Przekształcenia Przedsiębiorstwa Państwowego Pomorskie Fabryki Mebli w Nowem, w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (akt komercjalizacji). W akcie komercjalizacji zawarty został przede wszystkim statut spółki – umowa spółki. Kapitał zakładowy spółki wynosił 32.000.000.000 złotych i dzielił się na 64.000 udziałów po 500.000 każdy. W skład pierwszego Zarządu powołani zostali: Wacław Jędruszek na prezesa, Marian WoĄniak i Tadeusz Krysiak na członków. W skład Rady Nadzorczej powołani zostali: Tadeusz Markociński, Aleksander Bury, Helena Moszczyńska i Jerzy Dylik oraz wybrani przez załogę: Ludwik Jakubiak i Bronisław Wódkowski. Akt komercjalizacji potwierdził opracowany regulamin podziału akcji między pracowników na zasadach preferencyjnych. Określił władze spółki: Zarząd, Radę Nadzorczą i Zgromadzenie Wspólników oraz ustalił szczegółowy zakres uprawnień i obowiązków spoczywających na poszczególnych organach władz spółki. Zawierał również regulacje odnoszące się do gospodarki spółki i zobowiązanie uchwalenia regulaminu organizacyjnego.

Pomorskie Fabryki Mebli w Nowem Spółka z o. o.

Zarząd spółki po ustaleniu statutu wystąpił z wnioskiem o wpisanie spółki do rejestru handlowego. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w dniu 1 lipca 1991 roku spółkę zarejestrował i wpisał do rejestru handlowego pod numerem RHB 2003. Wg opracowań uprawnionych firm szacunkowych, majątek fabryki w dniu 30 paĄdziernika 91 r. składał się z 53.401 mln zł wartości składników majątku trwałego i 22.738 mln zł wartości składników majątku obrotowego. Powyższe kwoty pomniejszały kredyty i zobowiązania, które wynosiły 23.908 mln. zł. Łączna wartość spółki, po uwzględnieniu zobowiązań, została wyceniona na 52.231 mln. zł.

Ministerstwo Przekształceń Własnościowych prowadziło już od początku roku 1991 rozmowy z firmą Klose z Niemiec, które sfinalizowano 23 marca 1992 r. zawarciem umowy sprzedaży 51.200 udziałów fabryki za 3,8 mln DM. Ponadto nabywca zobowiązał się do zrealizowania w okresie pięciu lat programu inwestycyjnego na kwotę 7 mln. DM. Ministerstwo zaoferowało 12.000 udziałów uprawnionym pracownikom spółki, po preferencyjnej cenie 294.350 zł za jeden udział.
W dniu 2 kwietnia 92 r. w Nowem nowy właściciel spółki - Karl Hans Klose wraz z kierownictwem z Herzlake oraz przedstawicielami tamtejszych władz administracyjnych spotkał się z kierownictwem fabryki przy udziale miejscowych władz samorządowych oraz wojewódzkich.

W związku ze sprzedażą udziałów spółka Skarbu Państwa przestała istnieć. Dlatego Zgromadzenie Wspólników, zwołane w dniu 15 maja 1992 roku podjęło jednogłośnie uchwałę o zmianie umowy spółki. Od tego dnia nazwa firmy brzmi: Klose Pomorska Fabryka Mebli Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Nowem. W tym dniu dokonano wyborów nowego Zarządu. Prezesem zostaje ponownie Wacław Jędruszek, a Marian WoĄniak i Wojciech Gieburowski – członkami Zarządu. Złożony wniosek o naniesienie tych zmian w rejestrze handlowym, postanowieniem z dnia 3 czerwca 1992 r. Sądu Rejonowego w Bydgoszczy został zalegalizowany.

Zebrał i opracował

Zenon Gurbada
Os. 700-lecia 4B-1
86-170 Nowe
tel. 0-52 3328290
e-mail zenongurbada@poczta.onet.pl